کتاب نظام فیض از دیدگاه فیلسوفان مسلمان، نوشته ی دکتر عین الله خادمی، که اخیراً از سوی انتشارات دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی به چاپ رسیده، به بیان دیدگاه های فیلسوفان شاخص اسلامی چون فارابی، ابن سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا و علامه طباطبایی در باب فیض الهی و نحوه پیدایش کثرت در عالم می پردازد. مباحث کتاب در شش فصل تنظیم شده است. فصل اول به پیشینه بحث پرداخته و در ادامه دیدگاه هر فیلسوف به نحو مجزا در هر یک از فصول مورد بررسی قرار می گیرد. در این مقاله سعی شده تا ضمن معرفی اجمالی مباحث کتاب، به نقد برخی از دیدگاه های نویسنده پرداخته شود.
23 آبان 1397
می دانیم که قاعده «اصالت وجود» یکی از مهم ترین نوآوریهای حکمت متعالیه به شمار می رود که با نادیده انگاشتن آن، تعالیم صدرایی نه به درستی فهم می شود و نه مقبول اندیشمندان واقع می گردد. در این راستا فهم این قاعده و تفسیرهای مختلفی که در طول این چهار قرن از سوی شارحان کلمات صدرا صورت پذیرفته، اهل دقت را به تأملات جدی تری پیرامون مبادی تصوری و تصدیقی آن فرا می خواند، خصوصاً وقتی نیمه دوم این قاعده (اعتباریت ماهیات) مورد کنکاش و مداقه علمی قرار گیرد.
هستی و چیستی در مکتب صدرایی عنوان مجموعه ای است که حاصل تحقیقات، تأملات و گفتارهای فلسفی استاد غلام رضا فیاضی در جمع عده ای از اهل معقول و علاقه مندان به مباحث فلسفه اسلامی در باب قاعده یاد شده می باشد. این کتاب که تحقیق و نگارش آن توسط دکتر حسین علی شیدان شید صورت پذیرفته، در عین حال که از مطالب متنوعی برخوردار است، با نظم و ترتیب خاصی به تحلیلی نو از مباحث «اصالت وجود» می پردازد. بی شک این همت عالی و ممارست ها در فهم مفاهیم و دقایق فلسفی سبب پیدایش بستری نو در جهت رشد بیش از پیش فلسفه در محافل حوزوی و دانشگاهی ما خواهد شد. همچنین نقد و بررسی این گونه مجموعه های تحقیقی نیز - که حاصل ساعت ها مباحثه اندیشمندان است - می تواند راهکارهای نوینی در پیش روی فعالان این عرصه برای احیای نو آوری در تفکر فلسفی و خروج از تعصب، جمود فکری و رفع کاستی ها فراهم سازد.
16 آبان 1397
علامه صدرالدین شیرازی بعد از خطبه الکتاب در رساله المسائل القدسیه(1)برای فتح باب بحث، ابیات زیر را از منطق الطیر(2) عطار می آورد: سیر هر کس بر کمال وی بود
جنبشش بر حسب حال وی بود گر بپرد پشّه ای چندان که هست
کی کمال صرصرش آید به دست لاجرم چون مختلف افتاد سیر
همروش با هم نگردد هیچ طیر او با آوردن این ابیات فتح باب مراتب سیر را آغاز می کند؛ و سپس با آوردن:«ثم میز الخاصّه من اهله من بین عالم الملک و الملکوت» گروهی خاص از مخلوقات ارضی و سماوی را از بقیه جدا می کند تا محملی برای این دعوی او باشد
9 آبان 1397
بحثی که با عنوان زمان از دیدگاه ملاصدرا و برگسن مطرح کرده ام از این بابت نبوده که صرفاً یک موضوع فلسفی را بیان کنم. شاید برای عزیزانی که در جلسه حضور دارند این سؤال مطرح باشد که اولاً، چه کسی دارای نظریه فلسفی می شود؟ ما اندیشمندان بسیاری داریم که حرفهای فلسفی زیادی می زنند ولی فقط برخی توفیق می یابند که دارای نظریه فلسفی شوند. ثانیاً، چگونه یک فرد به یک نظریه فلسفی می رسد؟ این نکته مهمی است. چنین موقعیتی هم برای برگسن و هم برای ملاصدرا پیش آمده است.
برگسن مدتها درس می داد و شبهات زنون را می گفت، در شبهات زنون توضیح مکان، زمان و اینگونه مسائل را بیان می کرد. به قول خودش بعد از دوازده سال تدریس این مطالب در یک لحظه متوجه شد که آنچه ما زمان می نامیم حقیقت زمان نیست. ما زمان را با چیزهای دیگر خلط می کنیم، اولین خلط آن نیز با مکان است. آن هم به چه صورت؟ ببینید! اگر به شما بگویند یک ساعت، همه ی شما یک دور گشتن عقربه ی ساعت را تصور می کنید. یعنی چه کار می کنید؟ زمان را در مکان می بینید می گویید دیروز و امروز؛ می گویید از پنج ساعت پیش تا الان، پنج تکه زمانی داریم. این یعنی مکان، چون درست مثل یک تکه خط می ماند که آن را به پنج قسمت مساوی تقسیم کنیم. وقتی می گویید بهار و تابستان و پاییز و زمستان، در ذهن شما یک مفهوم دایره ای شکل تداعی می شود؛ مفهوم دایره ای شکل یعنی یک حرکت مکانی تکرار شونده که خودِ زمان را نشان نمی دهد.
30 مهر 1397