خوانشی هستی شناختی از شاكله سازوارگی وحی و انسان در هندسه معرفتی صدرالمتألهین

یکی از کارکردهای اساسی فلسفه ملاصدرا تفسیر عقلانی معارف الهی و تبیین فلسفی جایگاه انسان در دایره هستی است که علاوه بر اینکه می تواند چشم انداز روشنی از نتایج و دستاوردهای حکمت متعالیه حاصل کند، زمینه بازسازی مدلی آنتولوژیک مبتنی بر اصول هستی شناختی صدرایی را در جهت فهم سازوارگی وحی و انسان فراهم می سازد. به همین دلیل نوشتار حاضر بر آن است که سازوارگی وحی و انسان در هندسه معرفتی صدرالمتألهين را بکاود و تصویری از هویت و چیستی این سازگاری ارائه کند. همچنین با رویکردی مسئله محور و با روش تحلیلی، ضمن طرح دقیق مسئله، به پردازش داده ها بپردازد و این ادعا را اثبات کند که در نگرش صدرایی نسبت وحی و انسان نه از سنخ تعارض و تقابل و نه از نوع تغایر و تمایز، بلکه از نوع سازواری است؛ خواهیم کوشید با تمایز قائل شدن میان رویکرد فلسفی، کلامی و عرفانی صدرالمتألهین از وحی، جایگاه وجودی انسان و وحی را در دایره هستی بررسی کنیم و با رهیافتی فلسفی سعی کنیم ساحت های هستی شناختی سازوارگی وحی و انسان را در نمودهای گوناگون (هبوط و نزول، مراتب گوناگون وجودی، ظاهر و باطن، تفسیر و تأویل و اسماءالحسنی متناسب با دیدگاه ملاصدرا تفسیر وتبیین کنیم، و به بیان ره آورد نگاه سازوار به این شاکله وجودی در عرصه زندگی انسان بپردازیم .

1398/5/26

بررسی تطبیقی مطابقت ذهن و عین در شناخت شناسی ملاصدرا و كانت

از موضوعات پیچیده و بحث برانگیز شناخت شناسی چه در فلسفه اسلامی و چه در فلسفه غرب مسئله کیفیت ارتباط ذهن و عین با یکدیگر است. بحث اصلی در شناخت شناسی بحث مطابقت تصورات با آنچه در واقعیت موجود است، یعنی چگونگی انطباق صور ذهنی با صور عینی می باشد. رئالیستها به مطابقت ذهن و عين قائلند، ولی گروهی از فلاسفه عقیدهای مخالف این دارند و مفاهیم ذهنی را جدای از حقایق خارجی پنداشته، و یا حتی حقایق خارجی را تصویر مفاهیم ذهنی می دانند. این در حالیست که مطابقت ذهن وغین در حکمت متعالیه از اصولی ترین مباحث می باشد. ملاصدرا با بحث وحدت ماهوی ذهن و عین در وجود ذهنی و وحدت تشکیکی عینی وجود برتر ماهیت قصد در حل مسأله مطابقت داشت. كانت نظریه انقلاب کپرنیکی خود را طرح می نماید که اگر متعلقات با ذهن ما مطابقت داشته باشند، این با شناخت پیشینی به اشياء مطابق تر است. بر این اساس ذهن دارای فعالیتی خاص می شود و نوع معرفتی را که بدست می آورد، خودش مشخص - می نماید. مقاله حاضر به بررسی کیفیت مطابقت ذهن و عین از دیدگاه ملاصدرا و كانت پرداخته و به دنبال تشابهات و اختلافات نظرات ملاصدرا و کانت در این زمینه می باشد.

1398/5/21

مکتبهای فکری جدید در فلسفه تحلیلی

تحلیل، چه در زمینه زبان و چه از لحاظ منطقی، پیوسته خصوصیت اصلی فلسفه را تشکیل داده است. از زمان سقراط تا کنون تحلیل در پژوهشهای فلسفی بکار می رفته است.

1398/5/17

آیا موجودات مختلف ارتباطی با یکدیگر دارند یا نه؟

اصل علیت عبارت است از قضیه ای که دلالت بر نیازمندی معلول به علت دارد و لازمه اش این است که معلول بدون علت تحقق نیابد. علیت از دیدگاه عقل با پذیرفتن کثرت در موجودات، این سؤال پیش می آید که آیا موجودات مختلف ارتباطی با یکدیگر دارند یا نه؟ آیا وجود برخی از آنها متوقف بر وجود بعضی دیگر هست یا نه؟ اگر هست، چند نوع وابستگی وجودی داریم و احکام و ویژگی های هر کدام چیست؟

1398/5/8

ملاک احتیاج به علت

اصطلاح عام فلسفی به هر چیزی که چیزدیگری بر آن متوقف باشد، علت می گویند. پس از لحاظ فلسفی، کاغذ و قلم و مرکب و همه اینها اجزای علت نوشتن هستند و یک اصطلاح خاصی داریم که به معنای فاعل است.

1398/4/30

بررسی دیدگاه ابن میمون درباره نقش عقل و شرع در استکمال انسان، بر مبنای رویکرد صدرایی

ابن میمون آندلسی «عقل» را مهمترین ممیّزه انسان از سایر حیوانات و نعمتی از جانب خداوند برای بشر می داند که مهمترین عامل پیونددهنده بین او و حق تعالی می باشد. به باور این متفکر، میزان بهره گیری از این گوهر است که مراتب افراد در قرب و بُعد نسبت به باری تعالی را تعیین نموده و بکارگیری و بهره گیری ازعقل و علم در عرصه اجتماعی را نیز موجب رشد جامعه و تعاملات حسنه در میان مردم می داند. ابن میمون به عنوان یک خاخام برجسته یهودی، پیروی ازفرامین شریعت حضرت موسی را راهی می داند که می تواند انسان را به کمالات مادی و معنوی نائل نموده و زمینه شکوفایی عقلی و خُلقی جامعه را فراهم آورد. در همین راستا وی مراتبی را برای سیر تکاملی انسان برشمرده و معتقد است که صرفاً وصول به مرتبه پایانی که دربرگیرنده معرفت به حقایق و خصوصاً معرفت به خداوند و افعال اوست می تواند سعادت حقیقی را برای انسان فراهم آورد. با این حال به عقیده ابن میمون، هیچ یک از این محاسن نمی تواند توجیه کننده قول به محوریّت انسان در میان جمیع مخلوقات و اینکه او غایت خلقت ممکنات است، محسوب گردد. قریب به دیدگاه های فوق را در آراء صدرالمتألهین شیرازی نیز می توان یافت. نزد او «ناطقیّت»، به عنوان ممیزه اصلی انسان از سایر حیوانات است و ادای حقّ عقل در دو بُعد نظری و عملی آن، موجبات سعادت و کمال حقیقی انسان را فراهم می آورد. در این رویکرد،پیروی از قوانینی که در عرصه های فردی و اجتماعی توسط شریعت مصطفی (ص) در قالب عبادات، معاملات و قواعد اخلاقی، مقرّر شده است، به عنوان بهترین دستورالعمل برای شکوفایی انسانیت بر شمرده می شود.با این حال در اندیشه صدرایی نیز کمالات عقل نظری، مرتبه ای والاتر از عقل عملی دارد و مراعات دستورات قوانین شرع در قوالب مزبور، طریقی برای وصول به سعادت نهایی انسان در بُعد نظری که عبارت از مشاهده معقولات و حقایق و اتحاد با حقّ است، به شمار می آید. با وجود توانایی های نهفته در عقل، صدرا نیز مانند ابن میمون، انسان را تنها در میان مخلوقات عالَم ماده دارای محوریّت دانسته و باور به خَلق تمام ممکنات از بهر انسان را نمی پذیرد.

1398/4/29

بررسی و نقد سنخیت علت و معلول در فلسفه اسلامی

در تبیین پیدایش جهان ممکن بعضی از متکلمان، افزون بر پیشینه عدم زمانی، برای موجودات اصل علیت را نیز انکار کرده و ارتباط واجب و ممکن و یا خالق و مخلوق را به نحو فاعل ایجادی تفسیر کرده اند. در برابر، بسیاری از فیلسوفان معتقد به پیشینه وجودی برای موجودات اند و بر اصل علیت و ارتباط ایجاد ایجابی تأكید دارند و برخی از آنان در تقریر و تبیین ارتباط ایجاد ایجابی، سنخیت را امری ضروری دانسته اند. از این رو در تفسیر ارتباط جهان ممکن با خالق و آفریدگار، به طور عام سه دیدگاه بینونت، عینیت و سنخیت ارائه شده است. این نوشتار، نظریه ضرورت سنخیت در اصل علیت در فلسفه اسلامی را بررسی می کند؛ بدین ترتیب که پس از تحلیل و تبیین مسئله، نقدهای وارد شده به آن را بررسی کرده و سرانجام سنخیت را بر مبنای وجودشناسی فلسفی، به عنوان امری بدیهی طرح می کند

1398/4/27

نظام معنا و معرفت از دیدگاه سید حیدر آملی

سید حیدر آملی دیدگاه خود در باب معرفت شناسی را بر وجودشناسی تثلیثی قرار داده و با طرح مباحث تثلیث در معرفت شناسی، به یک نوآوری دراین باره دست زده است. از مهم ترین نکاتی که علامه سید حیدر در معرفت شناسی بر آن تکیه کرده اینکه ایشان همواره معرفت را یک حقیقت واحد می داند که دارای سه مرتبه اصلی است که این مراتب نیز به صورت تشکیک است. وی از این نکات کمک می گیرد تانزاع ظاهری فهم های متفاوت در حوزه عرفان، از جمله نزاع بین صوفی و شیعه را برطرف نماید. علامه سید حیدر تثلیث هایی را در باب معرفت شناسی با عناوین خاصی چون «شریعت، طریقت و حقیقت»، «رسالت، نبوت و ولایت»، اسلام، ایمان و ایقان» و «وحی، الهام و کشف» مطرح می کند و با بسط کلام و دقت کافی و اندیشه ناب، درباره آن به سخن می پردازد. بدیهی است تثلیث در باب معرفت، مبتنی بر تثلیث در وجودشناسی اوست. در این نوشتار به تحلیل و بررسی نگاه تثلیث گونه او در باب معرفت شناسی پرداخته و به کلید حل تفاوت در فهمها و معرفتها اشاره خواهیم کرد.

1398/4/21

عقل نظری و عملی از دیدگاه ابن سینا

عقل عملی را به عنوان مدبر بدن و ناظر به سوی عمل یا موجد شوق در نفس معرفی نمی کند. بلکه گونه ای استنباط را نیز در این قوه ملحوظ می دارد. به گونه ای که با استمداد از عقل نظری، آراء کلی را تبدیل به آراء جزئی می نماید تا در راستای فعل قرار گیرد.

1398/4/21

واکاوی معنا شناختی عقل نظری وعقل عملی از نظرگاه ملاصدرا

با توجه به نظام وارگی تفکر صدرایی، بحث و بررسی معناشناختی عقل عملی و نظری، ذیل موضوع نفس شناسی مورد توجه ملاصدرا قرار گرفته است. در این مقاله با روی آوردی توصیفی تحلیلی، به تبیین آرای ملاصدرا در حوزه معناشناسی عقل عملی و عقل نظری و بررسی قلمرو معرفتی آنها پرداخته شده است. ملاصدرا عقل را از قوای نفس ناطقه دانسته و در بیان کارکرد آن، به دو قوه عالمه وعامله اشاره کرده است. او معتقد است این دو قوه هر چند دارای کارکردهای متفاوتی هستند اما بنحوی با یکدیگر تلازم دارند؛ عقل نظری با توجه به نقش ادراکی یی که در فهم کلیات دارد، در تأمین مفاهیم پایه یی اخلاق و علم اخلاق نقش آفرینی میکند و عقل عملی بواسطه این مفاهیم پایه، به ادراک امور عملی جزئی میپردازد. ملاصدرا با مدرک دانستن عقل نظری در مفاهیم کلی، آن را منشأ شکلگیری دو حکمت نظری و عملی میداند. در مورد عقل عملی نیز، نه بسان برخی از حكما عقل عملی را قوه یی صرفا عامله دانسته و نه مانه برخی دیگر، برای عقل عملی شأنیتی همطراز با عقل نظری قائل است بلکه برای عقل عملی به نوعی ادراک جزیی توأم با استنباط معتقد است.

1398/4/16

قاعده امکان اشرف بر اساس حکمت متعالیه در اثبات جوهر عقلانی

در مباحث علت و معلول ثابت شده است که ملاک معلولیت، ضعف وجودی است. پس هرجا بتوان موجود کامل تر و قوی تر را فرض کرد، به گونه ای که موجود ضعیف تر، شعاعی از وجود آن به حساب آید و نسبت به آن استقلالی نداشته باشد، چنین فرضی ضرورت خواهد داشت.

1398/4/14

بررسی تطبیقی رابطه ی ذهن و عین از منظر ملاصدرا و هگل

وجود رابطه ی ذهن و عین یا عدم رابطه و مطابقت و یا دو گانگی آن دو، همواره یکی از دغدغه های فکری فیلسوفان در طول تاریخ فلسفه و زیر بنای اندیشه بشر و همه علوم، بوده و هست. اندیشمندان شرق و غرب موضع های متفاوتی در قبال این امر اتخاذ کرده اند. تحقیق حاضر به شکل مقایسه ای و تطبیقی، دیدگاه دو فیلسوف بزرگ شرق و غرب ملاصدرا و هگل را در حل این معمای بزرگ می کاود. این دو فیلسوف، هریک با روشهای خاص خود بر وحدت ذهن و عین صحه گذاشته و معتقدند با روش عقلانی و فرا رفتن از سطح ظاهری پدیده ها، می توان با عین برتر آنها متحد شد و این اتحاد وجودی است که دو گانگی ذهن و عین را از میان بر می دارد.

1398/4/8

«رسالة العشق» ابن سینا و تأثیر آن در ملاصدرا

صدرالمتألهین، براساس مبانی اصالت، وحدت و تشکیک وجود، عشق را مساوق هستی شمرده و آن را بر حسب مراتب وجود، در تمامی ذرات عالم، جاری دانسته است. او عشق را از نهاده های الهی در ذات آدمی برمی شمارد و آن را سرشار از حکمتها و مصلحت ها می داند. گرچه تبیین عشق، بر مبنای اصالت الوجود، از شاخصه های تفکر صدرایی به شمار می رود، پیش از او، ابن سینا نیز در «رسالة العشق» خویش، به تحلیل وجودی عشق، بیان احوال و اطوار آن پرداخته است که تا حد زیادی با نگرش عرفا در این باب، مناسبت و همسانی دارد. صدرالمتألهین شیرازی، در تحلیل عشق، از نظر شیخ الرئیس در این رساله، بهره های فراوان برده است. مساوقت عشق با وجود و خیر، تشکیک در عشق، اثبات عشق و شوق در هیولا، تبیین عشق در نفوس نباتی و حیوانی، اثبات عشق در وجود حضرت احدیت و تشریح محاسن و برکات عشق مجازی انسانی، از جمله این تأثیر پذیری ها است.

1398/4/4

مطابقت ذهن و عین در اندیشه ملاصدرا

از نظر ملاصدرا، مسئله مطابقت و عدم مطابقت، در علم حصولی مطرح است؛ زیرا علم حصولی صورتی از شیء در ذهن است، و صورت ذهنی باید با واقع مطابقت داشته باشد. وی بر این باور است که ماهیت واسطه بین عین و ذهن است که در هر دو مرتبه وجودی عینا تکرار شده است. البته اشکالاتی بر نظریه ماهوی ملاصدرا وارد آمده که در نهایت حاکی از آن است که این نظریه نتوانسته به نحو متقن مطابقت ذهن و عین را اثبات کند. از طرف دیگر با توجه به اصالت وجود و تشکیک وجود می توان نظریه این همانی وجود عینی را مطرح کرد که بر اساس آن، علم وجود برتر ماهیت معلوم است.

1398/4/2

حقیقت علم و ادراک در فلسفه ابن سینا و شیخ اشراق (با تاکید بر ادراک خیالی)

اصالت دادن به حس در طول سالیان متمادی سبب شد که بعضی انسانها حقایق را در حد محسوسات تنزل دهند. از طرفی،مبانی معرفتی ابن سینا نیز بر محور عقل می چرخد و بدین وسیله از مرز محسوسات فراتر می رود. اما توجه غالب به قوای حس و عقل مشکل اصلی فلسفه در مسأله ادراک بود که چگونگی گذر از عالم حس به عالم عقل را در ابهام قرار می داد، ایهام مذکور، به طرح مسأله خیال به عنوان رابط بين محسوس و معقول و تثبیت جایگاه آن در مباحث معرفت شناسی منجر می گردد و با عالم خيال منفصل توسط شیخ اشراق به اوج می رسد.

1398/3/29

تحلیلی از عالم بزرخ در وجودشناسی ابن سینا

بر اساس آیات و روایات، عالم برزخ میان زندگی دنیایی و حیات اخروی قرار گرفته است و بر اساس متن های فلسفی، عالمی میان عالم مجردات و عالم مادي محض است و حد وسط بودن آن ایجاب می کند که نه به کلی واجد ماده و مقدار و بیگانه از عالم مجردات باشد و نه به کلی فاقد ماده و مقدار و بیگانه از عالم مادی، بلکه با داشتن مقدار و صورت بدون ماده، بهره ای از عالم مجردات و بهره ای هم از عالم مادی دارد. ابن سینا با استناد به قائم بودن صورت جسمیه به ماده و محال دانستن تحقق صورت و شکل و مقدار بدون ماده، عالم برزخ و معاد جسمانی را قابل اثبات نمی داند، از این رو، در مراتب هستی مورد نظر او، جایگاهی برای عالم برزخ وجود ندارد و جایگاه نفوس بعد از مرگ را نیز با تأکید بر عالم افلاک و عقول تبیین می کند. در این مقاله، آرای ابن سینا در مورد عالم برزخ، زندگی و عوالم بعد از حیات مادی، تبیین و بررسی خواهد شد.

1398/3/27

ابطال گرايي در بوته نقد

در مكتب ابطال گرايي، رابطه ميان نظريات و حقايق نه از نوع ايجابي، بلكه سلبي است؛ يعني با دانستن ابطال هاي متعددي كه به دست آورده ايم، مي دانيم جهان بدان گونه كه قبلا مي انديشيديم، عمل نمي كند و آنها باطل شده است. در مكتب «ابطال گرايي»، ابطال ها و سلب ها اصل هستند و تأييدها نقش فرعي ايفا مي كنند. نقش ايجابي نظريه را مي توان چنين بيان داشت كه نظريه جديد واجد تأييداتي است كه در نظريه سابق نبوده است. بنابراين، در ابطال گرايي، نمي توان ادعاي تطابق كامل يك نظريه با واقعيت را داشت، بلكه مي توان گفت: نظريات علمي به تدريج، به حقيقت نزديك تر مي شوند. از آن رو كه هر نظريه لاحق فاقد ابطال هاي سابق است، نظريه لاحق از اين بابت كه تعدادي از ابطال ها و اشتباه هاي نظريه سابق را ندارد، كامل تر و به حقيقت نزديك تر شده است.

1398/3/20

تنظيم جهان ذهن و عين در جهت کشف حقيقت (1)

بحث اصلي نگارنده در اين بخش، نتيجه گيري از مطالب گذشته، در تبيين چگونگي گسترش يقين در قلمرو علوم تجربي، متافيزيک، الهيات و علوم انساني است.

1398/3/14

میانی اندیشیِ صدرایی در هستی شناسی، متّکی بر وجود منبسط

فلاسفه مسلمان به منظور تبیین نحوه ارتباط میان مراتب هستی، اموری را به مثابه میانی ها مطرح ساخته اند. در فلسفه ملاصدرا، وجود منبسط، به عنوان صادر اول، میان هویت غیبیه و ماهیات قرار دارد. این وجود مجرای مبانی هستی شناختی اصالت، وحدت و تشکیک در وجود است. بنابراین هستی شناسی مبتنی بر نقش میانی این وجود، ظهور مبسوطی است از میانی اندیشی صدرایی، بر اساس این ساختار میانی اندیشانه، امکان بی نهایت امور میانی وجود دارد که اگرچه نام و تعین آنها ناشناخته است ولیکن وجود آنها انکار ناپذیر است. وجود منبسط وجود واحدی است که در عین حال شامل مراتب بی نهایت است و همیشه مرتبه ای میانی، میان دو مرتبه هستی شناختی از این وجود، قابل فرض است. بنابر این همه هویاتی که فلاسفه پیشین به عنوان میانی ها بدان اشاره کرده بودند، می تواند به عنوان مراتب این وجود واحد تبیین شود. ثمره چنین تبیینی را در حل مسائلی نظیر وحدت و کثرت فعل خداوند، حقیقت علم و جایگاه کلام و صورت نوعیه می توان مشاهده کرد.

1398/3/11

تطابق عین و ذهن در بحث وجود ذهنی

درباره ی فلسفه ی پیدایش و شکل گیری بحث وجود ذهنی ، دو نظریه وجود دارد. برخی بر این در مقابل، گروهی معتقدند وجود ذهنی، بحثی وجودشناختی و در مقام اثبات وجود ذهنی در کنار وجود خارجی است. در این نشست استاد فیاضی با تأکید بر دیدگاه دوم، در پی تبیین این نکته است که نظریه ی کسانی که معتقدند ماهیت برخی از اشیا و واقعیت ها به ذهن می آید و نیز نتایج و پیامدهایی که از این نظریه بدست می آورند، نادرست است. از نظر ایشان نظریه ی وجود ذهنی نه تنها مشکل مطابقت را حل نمی کند؛ بلکه این مشکل، خود بر نظریه ی وجود ذهنی مبتنی است و راه حل آن را باید از راه دیگری جست.

1398/3/5

بررسی و تحلیل نسبت انسان با طبیعت در فلسفه ملاصدرا

انسان در فلسفه ملاصدرا از جایگاه ویژه ای برخوردار است. او تنها موجود ممکنی است که دارای مراتب وجودي متناظر و مطابق با عوالم و مراتب وجودی است. اصول و قواعد تأسیس این نظام فلسفی از قبیل اصالت و تشکیک در وجود و به ویژه دو اصل حرکت جوهری و اتحاد عالم و معلوم و همچنین مراحل تكوين نفس و نسبت آن با بدن، می تواند مبنای فلسفه زیست محیطی را شکل دهد که به واسطه آن بتوان راهکارهایی برای تبیین نسبت انسان و طبیعت ارائه کرد و بر اساس آن بحران زیست محیطی که طبیعت از آن رنج می برد، مدیریت شود. در نظام فلسفی حکمت متعالیه، طبیعت به عنوان تجلی و ظهور موجودی که همچنان در حدوث و بقاء از او تأثیر می پذیرد و به تناسب بهره ای که از وجود دارد: واجد علم، ادراک و شعور است و نمایانندۂ باطن و پیدای ناپیدای حقیقت هستی است. بنابراین، تعامل انسان با این موجود زنده به کلی با آن چه در فلسفه زیست محیطی مبتنی بر فلسفه غرب تعریف شده، متفاوت است و میان انسان و طبیعت یک اتحاد وجودی برقرار است، تبیین و تحلیل معنای انسان و طبیعت در فلسفه ملاصدرا و بیان نسبت آن دو از اهداف اصلی این مقاله است.

1398/3/2

زمان بدون گذر در فلسفه صدرا

نظریه ای را که بر اساس آن، زمان واقعیت دارد ولی گذر زمان واقعیت ندارد، نظرية «زمان بدون گذر» می نامیم؛ گذر زمان، به تعبیری، برآمده از زنجیره ای از رویدادهاست که در آن، هر رویداد در نسبت با «اکنون مرتب می شود. هدف اصلی این مقاله واکاوی دیدگاه صدرالمتألهین درباره گذر زمان است. در این راستا نشان می دهیم که او از سویی بنیاد زمان را زنجیر های عینی از رویدادها میداند که در آن، هر رویداد در نسبت با رویدادهای دیگر مرتب می شود که در نسبت با اکنون، و از سوی دیگر، برای اجسام اجزاء زمانی در نظر می گیرد و در مورد اتصال اجزاء زمانی یک موجود تحلیلی دارد که مطابق آن، تمایز وجودی صیان مقصدهای گذشته، اکنون و آینده از میان می رود. هردو سوی این قضیه تنها با نظرية زمان بدون گذر همخوانی دارد نه با نظريه رقیب آن این نظریه که زمان و گذر زمان، هردو واقعیت دارند). بدین لحاظ می توان گفت که صدرا به نظریه زمان پذون گذر گرایش دارد. این مطلب می تواند لوازم هستی شناختی برخی مفاهیم کلیدی فلسفه صدرا مانند حرکت جوهری و حرکت به معنای قطع را روشن تر سازد

1398/2/30

نقدي بر قاعده ي الواحد و اصل سنخيت

نويسنده ي محترم در مقاله ي مزبور، سعي در نقد و تضعيف قاعده الواحد داشته است؛ به اين شکل که، اول تصويري نادرست و نامطلوب از قاعده ارائه کرده و سپس مبناي موهومي بر آن ذکر کرده و هم قاعده و هم مبناي آن را نقد و رد نموده است

1398/2/27

رابطه ی واجب و ممکن

یکی از فروعات مهم قانون علّیت، قاعده ی سنخیت است که مبتنی بر آن علل معیّن همواره دارای معلول هایی معیّنی خواهند بود و نمی توان هرمعلولی را مستند به هرعلتی دانست. پذیرش اصل علیت بدون اعتبار قاعده ی سنخیت گرچه به این معناست که هیچ معلولی بدون علت پدید نمی آید؛ اما موجب می شود صدور هر معلولی از هرعلتی جایز باشد. فلاسفه، قاعده ی سنخیت را در بستر رابطه ی واجب و ممکن و برای توجیه کثرات عالم بکار می برند. به اعتقاد ایشان، مفاهیم و صفاتی چون وجود به نحو مشترک معنوی بر خدا و مخلوقات حمل می شود؛ یعنی هیچ تغایر معنایی و مفهومی بین صفات و امور قابل اطلاق بر خدا و مخلوقات وجود ندارد. معلول بالذات مانند علت بالذات وجود است و هر وجودی عین خارجیت و منشأ آثار و طاردیت عدم است. این دلیل مبتنی بر اصالت وجود و وحدت سنخی وجود است. در دار تحقق هم علت و هم معلول وجود است؛ ولی علت در مرتبه ی خودش وجودی نامحدود و غنی بالذات و قائم بالذات و مستقلی است که به هیچ شی وابسته نیست؛ ولی وجود ممکن به تمام ذات فقیر، محتاج و وابسته به علت است. متکلمان نیز گرچه اصل علیت را می پذیرند؛ اما معتقدند پذیرش سنخیت موجب تشبیه و اشتراک میان واجب و ممکن و عدم تقدم و اولویت یکی بر دیگری در خالقیت و مخلوقیت می گردد. ایشان به منظور فرار از افتادن در دام تشبیه، حکم به تباین کامل میان خدا و خلق نموده و هرگونه سنخیتی میان آن ها را به شدت نفی کرده اند. از نظر این گروه، انکار هرگونه مناسبت میان واجب و ممکن مناسب با مقام تنزیه و تجرد حق بوده و اعتقاد به سنخیت سقوط به ورطه ی تشبیه میان واجب و ممکن خواهد بود. استاد فیاض در این نشست به بررسی ادعای دو گروه فلاسفه و متکلمان در مورد رابطه میان واجب و ممکن (سنخیت یا تباین) پرداخته و ضمن تشریح و تبیین مختصر ادله ی دو گروه، در پایان به بیان وجه جمعی میان دو قول و تبیین رابطه ی اصلی سنخیت با مسئله ی تشبیه و تنزیه می پردازد.

1398/2/18

چهار بعدی انگاری و مسأله ی اتصال اجزای زمانی در فلسفه ی معاصر و فلسفه ی صدرا

چکیده اگر یک جسم تغییر کند، از یک سو پس از تغییر ممکن نیست. درست همان جسم پیش از تغییر باشد؛ از سوی دیگر، اگر یک جسم پس از تغییر درست همان جسم پیش از تغییر نباشد، موضوع دقیقی برای تغییر نیست، پس گویی هیچ چیز به راستی تغییر نکرده است. یک راه فیلسوفان برای حل این چیستان که در اصل، مسأله پایایی هویت در زمان است، این است که زمان را به درون اجسام راه دهند، نه درون ویژگی های آن ها در این صورت می توان گفت که اجسام، اجزای زمانی دارند، همچنان که اجرای مکانی دارند. به این اعتبار کل یک جسم در یک زمان خاصی وجود ندارد. در عوض، در یک زمان، تنها یک جزء زمانی با یک مرحله ی زمانی آن وجود دارد؛ از این دیدگاه، با نام چهار بعدی انگاری یا نظریه ی اجزاء زمانی یاد می کنیم. در این مقاله، نخست نشان می دهیم که چهار بعدی انگاری چگونه در حل چیستان های پایایی هویت در زمان، مانند تغییر ذاتی و ترکیب مادی به کار می آید. سپس اثبات می کنیم که ملاصدرا نیز با پشتیبانی از مفاهیمی مانند حرکت به معنای قطعه و حرکت جوهری ، چهاربعدی انگار است، بحث دیگر این مقاله درباره ی قسمت چهار بعدی انگاری با هستی شناسی زمان است؛ این مبحث چگونگی اتصال اجزای زمانی یک چیز را روشن می سازد. در این راستا، همچنین تحلیل صدرا را برای مساله ی اتصال این اجزا واکاوی می کنیم.

1398/2/7

ارزش خودساخته ی همه چیز

هگل و دیگر فیلسوفان مکتب ایده آلیسم آلمان از مفاهیمی چون «روح»، «ذهن»، «خدا»، «مطلق»، «ذات لایتناهی» و مانند آن شروع می کردند و این مفاهیم را واپسین حقیقت می شمردند. فوئرباخ با پافشاری بر این که فلسفه باید از جهان محدود مادی آغاز شود، دوباره این رابطه را وارونه کرد. مارکس نیز به پیروی از فوئرباخ تفسیر تازه ای از هگل به دست داد، یعنی هگل به مثابه فیلسوف انسان و نه فیلسوف «ذهن». این مقاله به تفاوت تفسیر مارکس و فویرباخ از هگل می پردازد.

1398/1/30

ابن سینا و نقش متافیزیک در هرمنوتیک دینی

«ابن سینا و نقش متافیزیک در هرمنوتیک دینی»، یک بررسی میان رشته ای است که بین دانش متافیزیک، هرمنوتیک و متون دینی (کتاب و سنّت) ارتباط برقرار می کند. مسئلۀ این مطالعه، نقش متافیزیک در فهم کتاب و سنّت و معضلات مربوط به آن است. این مطالعه بنیادی، تاریخی، تحلیلی است که به روش کتابخانه ای با استفاده از منابع معتبر انجام شده است. یافته های این پژوهش، این است که به نظرِ ابن سینا نفش اصلی در فهم و هرمنوتیک کتاب و سنّت نه با متن و نه با مؤلف متن، بلکه با مفسّر متن است. به نظرِ او مفسّر متن تنها با پیش فرض های عقلانی خود قادر به نزدیکی به افق مؤلف و افق متن دین می شود و از آن تفسیر و فهم شایسته از متن پیدا می کند. ابن سینا با پیش فرض های متافیزیکی در فهم مباحث مربوط به مبدأشناسی، جهان شناسی، فرجام شناسی، نبی شناسی وارد جریان فهم متن شده است. او براساس این پیش فرض ها به نتایجی دست یافته است که با نگرش رسمی از ظاهر متن دین هم خوانی ندارد؛ ولی با این حال او راهکار خود را از فهم دین، راهکاری بایسته می داند.

1398/1/28

درباره ی تراژدی- کمدی وجود

دل مشغولی نیچه، پرسش مربوط به مقصود وجود است. او این پرسش را در زمینه یی بسیار ویژه طرح می کند: اگر، آن گونه که او باور داشت، خدا و تمام چیزهای مورد حمایت او مرده اند، و اگر ارزش های مسیحی دیگر نمی توانند بنیادهای اخلاقی و فرهنگی تمدن اروپایی را بسازند، آنگاه این پرسش «بی درنگ و هولناک به ذهن ما می آید: آیا وجود اصلاً هیچ معنایی دارد؟»

1398/1/23

ویژگی های حیات معقول به عنوان هدف متعالی انسان و راه های وصول به آن در اندیشه علامه محمدتقی جعفری

غايت انگاري و آينده نگري به عنوان يک امر فطري، همواره انسان را وادار به پژوهش در کشف اسرار و رموز پديده هاي عالم، نظام هستي و وجود خود نموده است. اگر پرسش گري در ساختار ذهن انسان نبود و اگر ذهن انسان، در طلب هدف و غايت نبود، گره از هيچ مشکلي در سراسر عالم انساني گشوده نمي شد. علامه جعفري با ارائه الگوي «حيات معقول» به عنوان هدف متعالي جامعه بشري، فلسفه هستي انسان را انتقال از حيات معمول به حيات معقول مي داند. حيات معقول، حيات آگاهانه اي است که نيروها و فعاليت هاي جبري و جبرنماي حيات طبيعي را با برخورداري از آزادي در اختيار، در مسير اهداف تکاملي نسبي تنظيم نموده و شخصيت انساني را که تدريجاً در اين گذرگاه ساخته مي شود، وارد هدف اعلاي حيات مي نمايد. اين هدف متعالي، شرکت در آهنگ کلي هستي وابسته به کمال برين است. جلوه عالي حقيقت رو به كمال، حيات آگاه نسبت به حقايق والاي هستي، رهيدن از دام كميت ها و ورود به آستانه ابديت از ويژگي هاي حيات معقول است. هدف نگارش اين نوشته، تحليل هدف متعالي انسان و راه هاي وصول به آن در انديشه اين متفکر مي باشد.

1398/1/19

نقدهایی بر مسائل مشترک و فلسفی اگزیستانسیالیسم

فلسفه اگزیستانسیالیسم نیز به مثابه محصول فکری بشر، مطمئنا هیچ گاه بدون خطا و کاملا درست نخواهد بود و دارای نقد و انتقاداتی است که در این مقاله به آنها اشاره خواهیم کرد. تفرد انسانی، درون ماندگاری، آزادی و... از جمله ی این نقدهاست که برای خواندن آنها با ما همراه باشید.

1398/1/16

صفحه آرشیو

بررسي تطبيقي جبر و اختيار از منظر امام خميني(ره) و فخر رازي

امام خميني و فخر رازي دو تن از انديشمنداني هستند كه هريك با رويكردي ويژه و اصول كلامي متفاوت مسئلة جبر و اختيار را بررسي كرده و آرايي متفاوت را ارائه داده اند. فخر رازي كه تبحّر و مهارتي ويژه در قلمرو كلام دارد، با رويكرد كلامي اشعري، به جبر تمايل دارد؛ بيشتر به نقل استناد مي كند و از براهين عقلي، كمتر بهره مي جويد؛ از سوي ديگر امام خميني، به دليل اهميتي كه براي اين مسئله قايل بوده، در مقام متكلمي شيعي، كوشيده است كه ابعاد گوناگون اين مسئله را تبيين و تحليل كند و ريشه هاي فلسفي ـ كلامي و روايي آن را پي بگيرد. ارائة ديدگاه متعادل تر از جبر و اختيار از سوي امام(ره) كه همان امر بين الأمرين است، بنابر اصول اعتقادي و مباني عرفاني او و با رويكرد عقلي و نقلي به اثبات مي رسد. نوع تحقيق در اين مقاله توسعه اي و روش انجام آن به صورت اسنادي و توصيفي با تأكيد بر تحليل محتواست.

1398/5/25

درآمدی بر روش و گرایش تفسیری شیخ محمد عبده

شیخ محمد عبده را یکی از بزرگان احیای فکر دینی و تفکر تعقلی جهان عرب به شمار می آورند و از این رو وی را گاه مورد تمجید و گاه انتقاد قرار داده اند. عبده برخلاف تفکر حاکم عربی، به فلسفه، دانش روز و مسائل سیاسی نظیر مبارزه با استعمار بها می داد و سعی می کرد قرآن کریم را متناسب با نیازهای جهان مدرن تفسیر کند. او در فعالیتهای تفسیری خود کوشیده است تا با مبانی عقلی به تفسیر قرآن بپردازد و از شیوه سنتی فاصله گیرد. این تلاش او را می توان در تفسیر المنار» که به کمک شاگردش رشیدرضا نگاشته و «تفسير جزء سی ام قرآن» و... مشاهده کرد. عبده در تفسیر خود بیش از هر چیز، بر جنبه هدایتی قرآن تاکید می کرد و معتقد بود، قرآن باید سعادت جوامع اسلامی را به ارمغان بیاورد و بر این اساس می گفت نباید قرآن را پرستید؛ بلکه باید با کمک قرآن خدا را پرستید. او اگرچه اندیشهای مبتنی بر عقل داشت، ولی با تأویل آیات الهی مخالف بود و گرچه انسانی سیاسی و اجتماعی بود، نگرش های شخصی خود را داخل در تفسیر قرآن نمی نمود و با تکیه بر مباحث لغوی و عقلی، سعادت جوامع بشری را می جست.

1398/5/17

موقعیت وجودی جهان آفرینش و ابتدا و ختم آن

جهان هستی هر چه باشد و هر عظمت و وسعت حیرت انگیزی که داشته باشد و هر کثرت و اختلاف و تضاد و تزاحم و تنازعی که در آن حکم فرمایی نماید، یک واحد بیش نیست که فعل حق بوده و از هر جهتی که فرض شود، چنگ نیاز به دامن کبریای حق زده و کمترین لحظه ای، چه در وجود و چه در بقا، کوچکترین استغنایی از قیمومت وجودی حق سبحانه ندارد.

1398/5/17

حضور فیض الهی در مخلوقات

فیض الهی و مخلوقات بر اساس تشکیک در وجود، حمل حقیقت و رقیقت بر مدار مراتب مشککه هستی است و لیکن بر مبنای وحدت شخصی هستی و تشکیک در مجالی و مظاهر هستی که مختار اهل معرفت و عرفان است، حمل حقیقت و رقیقت به صورتی ظریف تر نه در بود، بلکه در مراتب نمود و ظهور هستی جریان می یابد.

1398/5/8

بررسی سیر تحول آرای مولوی و فخررازی در مسئله جبر و اختیار

در اهمیت مسئله جبر و اختیار همین بس که حل بسیاری از مسائل کلامی بدان وابسته است و در طول تاریخ متفکران زیادی را به نظریه پردازی در این باره از جهات مختلف سوق داده است. در مقام مقایسه آرای مولوی و فخررازی در مسئله جبر و اختیار، شباهت ها و تفاوت های فراوانی را می توان یافت؛ از جمله اینکه هر دو از مکتب کلامی اشعری بهره جسته اند و به افعال انسان جبر گونه نگریسته اند و اینکه در بسیاری از مواضع از قرار گرفتن در دو راهی انتخاب جبر یا اختیار سخن به میان آورده اند و سرانجام به امر بين الأمرين روی آورده اند؛ اما در همین جایگاه مشترک، با هم اختلاف نظر دارند. مولوی در مقام یک عارف، در اشعار خود از استدلال گریخته و به جبر عاشقانه و عارفانهای پناه برده که جبر همراه با اختیار را به او عرضه می دارد و در ادامه به امر بين الأمرينی که شیعه تفسیر می کند معتقد گشته است. از سوی دیگر، فخررازی با توجه به رویکرد تفسیری و توسل به استدلال نقلی، پس از چند بار تغییر عقیده و پریشانی آرا، پذیرش جبر و نظریه کسب، سرانجام امر بين الأمرینی را بر می گزیند که آن را بایستی تفسیری از عقیده جبر به شمار آورد.

1398/5/6

زندگی در جهان مذهبی

زندگی در جهان مذهبی آیا ما در یک جهان مذهبی زندگی می کنیم؟ احتمالا اکثر نظریه پردازان روابط بین الملل به این سوال جواب مثبت می دهند

1398/4/30

تجربه وحیانی و مقوله خیال نزد ابن عربی

بنا به رأی ابن عربي، عالم مقید با خیال منفصل، حضرتی است از حضرات ذومراتب الهی که در آن موجودات دو عالم مجرد و مادی، تمثل می یابند. درک این ظهور، از طریق کشف صوری امکان پذیر است، زیرا موجودات ظاهر در این مساحت از وجود، هم از لطافت تجرد برخوردارند و هم قابلیت آن را دارند که مانند موجودات مادی، محسوس واقع شوند. درک این موجودات، بسته به استعداد عین ثابت فرد مدرک و اقتضائات اوست؛ با وجود این، واقع نمایی آن، مخدوش به پیش داشته ها و پیش باورها نبوده و از آنها آزاد است. این نظر در مقابل نظریه هایی قرار می گیرد که با جانب تجرد محض حقیقت را می گیرند (مانند نظریه شلايرماخر) یا جانب ذهنیت محض را (مانند عقیده گادامر). بنابراین، حل پرسش درک مثالی و خیالی وحی، به تصدیق و پاور به ساحتی از وجود منوط است که اضداد را در خود جمع می کند و در عین توفيق بین ذهن و عین، از عینیت کامل برخوردارند.

1398/4/28

آیا همه چیز ماندگار است؟

اثبات گرایی منطقی، که امور محصل تجربی را به عنوان مبنای نهائی استدلال خود مسلم می پندارد، برخلاف اثبات گرایی قدیمی تر فیلسوف فرانسوی، اگوست کنت، دیگر تجربه حواس را نقطه آغاز خود قرار نمی دهد.

1398/4/21

نگاه آیات و روایات به موضوع علت

سنت اسباب در تمامی اجزای عالم جریان دارد و خدا بر صراط مستقیم است که همان صراط علیت و سبیت است. پس خداوند علت همه پدیده هاست یعنی همه پدیده ها به او نیازمند است. علت در قرآن و حدیث علت به معنای این که یک پدیده فاعل داشته باشد، نه تنها مورد پذیرش آیات و روایات است، بلکه اساسا توحید افعالی و براهین وجود خدا مبتنی بر همین معنا و اصل علیت است. وقتی می گوییم خدا فاعل حقیقی همه افعال و ایجاد کننده همه پدیده هاست، بدین معناست که خدا را به عنوان فاعل معرفی می کنیم؛ یعنی همان که در اصطلاح خاص فلسفی به آن علت گفته می شود.

1398/4/14

تحلیلی از ویژگی های صفات افعال الاهی

شناخت خداوند یا همان مبدأ هستی همواره یکی از دغدغه های اصلی بشر بوده است. از این رو بخش عمده ای از آموزه های ادیان آسمانی نیز در پاسخ به این دغدغه، به توصيف او اختصاص یافته است. اما از آن جهت که شناخت ذات او به دلایل عقلی و نقلی امکان پذیر نیست، حکمای الاهی و متکلمان و آموزه های وحیانی شناخت خداوند را در قلمرو صفات دانسته و صفات الاهی را به صفات معرف ذات و صفات مفسر فعل الاهی تقسیم نموده اند. همان طور که صفات معرف ذات و برگرفته از ذات کامل الاهی دارای ویژگی هایی است، صفات فعلی نیز که برگرفته از افعال الاهي است، دارای ویژگی ها و معنای خاصی است در این مقاله، بر آنیم تا به لحاظ نظام معنایی، تفسیری هماهنگ و معنادار از صفات فعل ارائه داده، ویژگی های خاص صفات فعلی را از دیدگاه متکلمان وحكماء مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.

1398/4/5

جهان هستی حادث و قدیم

ازلیت حق سبحانه نه به معنی تقدم زمانی است؛ بلکه به معنی اطلاق وجودی است که لازم آن احاطه وجودی وی به همه اشیاء می باشد. بنابراین ازلیت و ابدیت و معیت حق نسبت به اشیاء، به یک معنی برمی گردد و آن احاطه اطلاقی وجود اوست به وجود همه اشیاء.

1398/3/29

جریان شناسی اندیشه در جهان عرب

در دوران معاصر، بحران های پی در پی، نقش اساسی در شکل گیری و تحول اندیشه های سیاسی در جهان عرب داشته است. یعنی می توان گفت که بحران زدگی خصیصه اندیشه عرب است و بحران زدگی آن به شدت محسوس است البته اندیشه سیاسی، به عنوان پاسخی به این بحران ها، ذاتی سیال داشته و نمی تواند ثابت باقی بماند و تحول آن با توجه به تحولات حادث شده، امری طبیعی است.

1398/3/20

ولايت و امامت از ديدگاه ملاصدرا

واژه ولایت در لغت معانی فراوانی دارد و علمای لغت هر یک به ذکر آن پرداخته اند. راغب اصفهانی (وفات 425هـ .ق) در مفردات میگوید: «الولاء» و «توالی» به معنای آن است که دو چیز یا بیشتر از آن، طوری قرار گیرند که بینشان هیچ چیز دیگری فاصله نیندازد و «ولایت» با کسره، به معنای یاری کردن و نصرت و با فتحه به معنای متولّی شدن در امر سرپرستی است

1398/3/14

معادشناسی صدرا

مسئله معاد،که در اسلام بسیار مورد تاکید قرار گرفته بگونه‏ای‏ که حیات دنیوی بعنوان مزرعه و مقدمه‏ای برای حیات اخروی‏ منظور شده،در ادیان و مکاتب دیگر نیز از دیرباز مطرح بوده‏ است.این مسئله از اساسی‏ترین انسانی است که با بقا و سعادت وی ارتباط دارد و طبعا هیچ انسانی نمی‏تواند نسبت به آن‏ بی‏تفاوت باشد.

1398/3/6

«مارتین لوتر» و «آیین پروتستان» زمینه سازان صهیونیسم مسیحی

مارتین لوتر (Martin Luther، 1483- 1546/م)، کشیش آلمانی، در زمانی که فروش سند آمرزش گناهان از سوی کلیسای کاتولیک در اروپا رواج داشت، برضدّ این پدیده و خودکامگی این کلیسا شورید و با تأسیس مذهب پروتستان (Protestant)، 95 اصل اصلاحی خود را که در بردارنده ی اعتقاد او به مرجع بودن متون مقدس، در زندگی مذهبی بود، بر سَرْ درِ کلیسای «ویتنبرگ» (Wittenberg) در (سال 1517/م) نصب کرد. با ظهور مذهب پروتستان، تحولات زیادی در باورهای آیین مسیحیت پدید آمد. مهم ترین عامل این تحولات آن بود که لوتر فهم حقایق دینی را از انحصار رجال کلیسا خارج ساخته و آن را در دسترس ادراک شخصی افراد، اعلام کرد

1398/2/27

بررسی دو دیدگاه درباره ی مستقلّات عقلیّه

طبق یک نظر رایج، آنچه که ما آن را «مستقلّات عقلیّه» نامیدیم، از «مشهورات» محسوب می شود. مرحوم علّامه مظفّر در کتاب «المنطق»، در بحث از مبادیِ هشت گانه ی اقیسه (مانند یقینیّات و مظنونات و...)، مشهورات را سومین مبداً از مبادی اقیسه می داند. دلیل ایشان در تسمیه ی مستقلّات عقلیّه به مشهورات، چنین است: «لأنّها القضایا الّتى لا عُمدَةَ لها فى التّصدیق إلاّ الشَهرة و عمومُ الاعترافِ بها، كَحُسنِ العَدلِ و قُبحِ الظُّلمِ.»

1398/2/18

«تکفیر» گذشته، حال، آینده

انتشار این مقاله به منزله تایید همه یا بخشی از آن نمی باشد و مسئولیت محتوای آن به عهده نویسنده محترم می باشد . کاربران محترم می توانند نظرات خود را در پایان هر مقاله ، با نام حقیقی یا مستعار مطرح نمایند . بدیهی است که نظرات و پیامهایی که نافی قانون و ادب نباشد و حاوی تهمت و توهین و هتک حرمت شخصیت های حقوقی و حقیقی نیستند پس از بررسی منتشر خواهند شد.

1398/2/7

مبانى معرفت‏ شناسى مفاهيم ماوراى طبيعى دينى

در اين مقاله به طور اختصار در دو مقوله بحث‏شده‏است: الف - موانع ومشكلاتى كه براى انسان در باب فهم مفاهيم ماوراى طبيعى دينى پيش مى‏آيد موانعى از قبيل انس به محسوسات، محدوديت زبان بشرى وتطور زبان. ب - مبانى وصول به معرفت مفاهيم ماوراى طبيعى دينى. در اين قسمت مسائل زير بحث‏شده‏است:1 - راههاى شناخت كدام است ومفاهيم دينى را چگونه واز چه راهى مى‏توان شناخت؟ 2 - آيا هستى داراى مراتب است؟ حقايقى كه مفاهيم دينى از آنها حكايت مى‏كند در كدام مرتبه هستى جاى مى‏گيرند؟ 3 - فاعل شناسنده بايد چه ظرفيتها وصلاحيتهايى داشته باشد تا شايستگى درك اين مفاهيم را داشته باشد. 4 - خداوند با چه زبانى بابشر سخن گفته وبه عبارت ديگر زبان دين چه زبانى است؟ آيا الفاظ دينى در همان معنايى استعمال مى‏شوند كه در عالم محسوسات به كار مى‏روند يا اينكه زبان تمثيلى وسمبليك است ومفاهيم به نحو مشترك معنوى در حقايق محسوس ومعقول به كار مى‏روند واين مفاهيم محسوس همچون اصل وجودات محسوس آيه ونشانه آن مفاهيم نا محسوس هستند؟ نتيجه اينكه گذر از آن موانع ومعرفت‏به اين مبانى مى‏تواند ما را به معرفت آن حقايق برساند. «الحمد لله على ما عرفنا من نفسه والهمنا من شكره وفتح لنا ابواب العلم بربوبيته ودلنا عليه من الاخلاص له فى توحيده‏»

1398/1/30

علم دینی و چالش های عملیاتی آن

سالهاست که بحث علم دینی در کشور ما مطرح شده است. این بحث مانند تمام بحثها مخالفان و موافقانی دارد. در این مقاله نگاهی اجمالی خواهیم داشت به نظرات مختلف موافقان درباره علم دینی و راهکاری ارائه خواهیم داد برای جمع بین این آراء در عرصه عمل.

1398/1/23

عملکرد کلیسا در قرون وسطی سرنوشت مسیحت را تغییر داد

در میان همه ادوار مسیحی، قرون وسطی بسیار دوره حساس، مهم و سرنوشت سازی در مسیحیت است چرا که این دوره با عملکرد متفاوت و اشتباه کلیسا و پاپ باعث رقم خوردن دوره ای شد که تغییرات زیادی در الاهیات و فرهنگ دین مسیحیت ایجاد شد. آنچه در قرون وسطی از عملکرد پاپها رقم خورد موجب وضعیت کنونی غرب یعنی دین گریزی و دین زدگی مسیحیان شد. پاپ ها وقتی به قدرت رسیدند برای حفظ قدرت و سلطه خود اشتباهات بزرگی را مرتکب شدند که به دین مسیحت خسارت بزرگی وارد ساخت.

1398/1/16

اسلام و آزادی: آزادی تفکر و بیان

اراده انسان منشاء آزادی اوست و آرزوهای او منشاء محدودیت هایی است که برای خودش ایجاد می کند. مسئله آزادی و مصادیق آن، در طول تاریخ از جمله مباحث بسیار پردامنه و مناشقه بر انگیز بوده است. این مسئله، از جمله موضوعاتی است که از فقها و سیاستمداران گفته، تا فلاسفه و متفکرین، در مورد آن به بحث و نظر پرداخته اند.

1398/1/2

شمعون والهیات مدرسی

شمعون «برجسته ترین عارف بیزانسی قرون وسطا» نامیده شده و به او لقب «عالم الاهی جدید» داده شده است. پیش از آن در کلیسا، یوحنای رسول و گریگور نازیانزوسی یکی از پدران کاپادوکیایی به سبب تعلیم خود در مورد خدا «عالم الاهی» لقب گرفته بودند.

1397/12/29

رابطه عقل و وحی در الاهیات مسیحی الاهیات عقلی

یکی از مسایلی که از دیرباز میان اندیشمندان مسیحی مورد بحث وبررسی است مساله رابطه عقل و وحی است. این مسئله در مسیحیت همچون اسلام مورد مناقشه بوده و هست و ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته است. به این معنا که اگر بر فرض اختلاف وتناقض بین یکی از ضروریات عقل و وحی ایجاد شد از نظر فرد مومن کدام بر دیگری مقدم است. بررسی و حل این مسئله در هر دینی بسیار ضروری به نظر می رسد.

1397/12/20

مبارزه با بدعت شورای کلسدون و اتحاد در مسیحیت

اعتقادنامه کلسدون، اعتقادنامه های نیقیه و قسطنطنیه را نقل قول می کند. این اعتقادنامه ها برای گذاشتن سنگ بنای راست دینی و استحکام آن کافی بود، اما تعالیم نستوریوس و ائوتوخس بیانگر این بود که چیزی بیش از این ضرورت داشت. شورای کلسدون، برای حل مشکل تعلیم ائو تو خس که قبلا توسط لئو محکوم شده بود، توسط امپراتور مارسیان تشکیل شد. این شورا در اکتبر سال ۴۵۱ در شهر کلسدون، که کنار تنگه بسفر و در نزدیکی قسطنطنیه قرار داشت، برگزار شد. این شورا چهارمین شورای جهانی کلیسایی محسوب می شود. این شورا، اسقفان أهل انطاکیه را که در «شورای سارق» افسس در سال ۴۹۹ از مقام خود خلع شده بودند، مجددا به مقام اسقفی منصوب کرد. ائوتوخس و دیوسکوروس اسکندرانی از مقام خود خلع شدند. اعتقادنامه های شوراهای نیقیه و قسطنطنیه ، دو نامه از نامه های سیریل (که یکی از آنها عنوان «قاعده وحدت وجود» را داشت) و تعالیم توم به قلم لئو، خوانده شدند و مورد تصویب قرار گرفتند. اسقفان می خواستند تا کار شورا در همین نقطه پایان یابد، اما امپراتور بر آن بود که یک اعتراف نامه ایمان وجود داشته باشد که کل امپراتوری او را متحد سازد؛ و بدین سان تعاریف و تعالیم اعتقادنامه کلسدون به وجود آمد.

1397/12/19

عملکرد کلیسا در قرون وسطی سرنوشت مسیحت را تغییر داد

1397/12/17

وارثان پطرس دیگاه لئوی کبیر در باره ی مسیحیت

بدعت ائوتوخسی چهارمین و آخرین بدعت از بدعتهای دوران اولیه کلیسا، در مورد شخصیت عیسی مسیح است. آریوس الوهیت حقیقی او را انکار کرد. آپولیناریس انسانیت کامل او را انکار نمود.

1397/12/15

یورگن مولتمان سردمدار الاهیات امید در مسیحیت

امید برای نخستین بار نقش مهمی را در نظریه اخلاق اگوستین (Augustine) ایفا کرد، یعنی جایی که به عنوان یکی از سه فضیلت الهیاتی ایمان، امید، محبت یا عشق نمایان شد. امید در الهیات مسیحی به عنوان یکی از سه فضیلت الهیاتی دارای نقشی محوری است. ظهور الهیات امید به دهه 1960 بر می گردد، وقتی که جنگ جهانی دوم به پایان رسید. شخصیت های برجسته الهیات امید عبارتند از: مولتمن، پاننبرگ، متز، و برانتل.

1397/12/6

تئودورت سایروسی و دیدگاه های او

ارمغان تئودورت برای الاهیات، تعلیم او در مورد شخصیت عیسی مسیح است. وی در مناقشه بین نستوریوس و سیریل جانب نستوریوس را گرفت و علیه سیریل مطالبی نوشت که از این میان می توان به رد دوازده ملعون باد سیریل اشاره کرد. تئودورت اواخر قرن چهارم میلادی در انطاکیه به دنیا آمد. او راهب شد و در سال ۴۲۳ تحت فشار قرار گرفت تا مقام اسقفی شهر سایروس را که در پنجاه مایلی انطاکیه قرار داشت، بپذیرد. وی آخرین عالم از مجموع عالمان الاهی بزرگ انطاکیه در قرون چهارم و پنجم بود. وی در شهر سایروس به عنوان شبان نقش مهمی را ایفا می کرد. وی مفسر برجسته ای نیز بود و کتاب مقدس را طبق روش مفسرین مکتب انطاکیه، لفظ به لفظ تفسیر می کرد. وی آثار بسیاری را تألیف کرده و صاحب آثار دفاعیاتی متعددی است.

1397/11/30

آگوستین، الاهیدان تاثیرگذار در کاتولیک و پروتستان

آگوستین به خاطر اهمیتی که دارد هم جزو آبای کلیسا محسوب می شود و هم در زمره الهیدانان قرون وسطی ذکر می گردد. آبای کلیسا و مدافعه نویسان به زبان یونانی می نوشتند و اول بار ترتولیان و آگوستین شروع به نگارش متن الهیاتی به زبان لاتین کردند. او شخصیتی است که هم کاتولیک ها به او اهمیت می دهند و هم پروتستان ها و او به عنوان نظریه پرداز فیض و پدر الهیات لاتین شناخته می شود.

1397/11/26

رنج و عمل نجات بخشی در مسیحیت

پاپ جان پل دوم معتقد است رنج مسیحیان همچون رنج مسیح، نجات بخش است. مسیح به دلیل نجات بشر از آثار گناه اولیه رنج کشید تا بشر را نجات بخشد. بشر با رنج مسیح از تمام شرور ناشی از گناه اولیه نجات یافت. اما معنای نجات، تنها ویژه ی رنج مسیح نیست. هر فرد مسیحی می تواند معتقد باشد که وقتی دارد رنج می کشد در عمل نجات بخش مسیح شریک است چون اگر چه مسیح این عمل نجات بخش را در طول حیات خود با رنج خود به طور کامل محقق کرده است اما این عمل نجات بخش به حیات خود ادامه می دهد و به شکل خاص خود در کل تاریخ بشر تداوم دارد وتوسعه می یابد تا به همه ی آدمیان برسد. در طول تاریخ هر بشری که رنج می کشد در واقع دارد رنج مسیح را کامل می کند و اثر آن را ادامه می دهد و حفظ می کند.

1397/11/23

صفحه آرشیو

تربیت دینی و آثار آن در آینده فرزندان و چشم انداز بلندمدت جامعه

انسان وقتی چیزی را با چشم می بیند تاثیر آن بیشتر از آن مطلبی است که با گوش شنیده است. این تفاوت هم از جهت درک مطلب است و هم از جهت تاثیرگذاری. عامل به خیر بودن پدر و مادر بهترین روش تربیتی فرزندان

1398/5/26

بنیاد اخلاق از نگاه قرآن

پیشینه علم اخلاق، و سنجش ارزش رفتارهای آدمیان در حوزه انسان شناسی، همچون شناخت هستی، تاریخچه ای کهن دارد. اندیشمندان و پژوهشگران در معیار و میزان ارزش رفتارهای اخلاقی انسان، نظریه ها و فلسفه های مختلفی را ارائه کرده اند. آنان معرفت، فضیلت، عدالت، منعفت، لذت و ... را معیار و ملاک های ارزیابی خوب و بد رفتارهای اخلاقی دانسته اند. در این میان، ادیان آسمانی نیز، براساس تعریفی که از جهان و انسان داشته اند، ملاک و میزان خوب و بد رفتارهای اخلاقی انسان را الهی دانسته اند. در این پژوهش با اشاره به نظریه ها و فلسفه های موجود، به تبیین بنیاد في اخلاق در قرآن پرداخته، میزان ارزش فعل اخلاقی را از نگاه قرآن، به اندازه انعکاس، بازتاب و تعین اخلاق الهی دانسته است، از این رو تمام گزاره های قرآن را به هم پیوسته و ناظر به هم، در یک شبکه بسیار پیچیده و منسجم می شناسد و فلسفه اخلاق را در قرآن، بر نظام توحید استوار می سازد.

1398/5/23

همسران سالک

طبق آنچه که از آیات و روایات به دست ما رسیده است همسران موفق زنان و مردانی هستند که یکدیگر را در مسیر بندگی یاری می دهند و هر دو در کنارهم، برای رسیدن به هدف والای آفرینش و دستیابی به مقامات بلند عبادی و سلوکی تلاش می کنند.در این نوشتار برآنیم تا به بررسی ویژگی معنوی زندگی آنها اشاره نماییم:

1398/5/17

اخلاص، مناط اصلی بین دین و اخلاق

ایصال نفس به امر نامتناهی که سرچشمه حقیقی اوست، در گرو انجام آیین مند تکلیف از سر حکمت است. این امر در سه ساحت انضباط پیشه وری، گذر پیروزمندانه و مؤدبانه از موقعیت اخلاقی و انجام منسک دینی، ظهور می یابد. زمانی که نفس، با پذیرش مشقت و ریاضت موفق می شود، استعدادهای خود را فعلیت بخشد، نور نهفته خود را آشکار ساخته است که سند ربانیت اوست. با و جود این، نور الهی نفس، به تحقق نمی پیوندد مگر آنکه فرد مكلف، به هنگام التزام خویش به انجام اعمال خاضه، بر شرط اخلاص مراقبت داشته باشد و از آن تخطی نورزد. به عبارت دیگر، خالصانه انجام دادن کارها، در هر سه ساحت نامبرده، عین تجلی نور ناظمة نفس است. شرط اخلاص، هم در ادای مناسک دینی حضور دارد و هم در آداب اخلاقی. بنابراین، اخلاص، در درجه اول، متعلق به خود نفس است و به نحوه عملکرد فاعلی بستگی دارد که ملتزم به ادای تکالیف است.

1398/5/17

درباره عادت به اعمال عبادی

در این مقاله به موضوع عادت به نماز و روایاتی در این باب می پردازیم، همراه ما باشید.

1398/5/8

اخلاق دینی و اخلاق سکولار

طرفداران اخلاق دینی ارزش حقیقی و کمال نهائی انسان را در قرب الهی و تشبه به خداوند می دانند که در سایه ی تجربه ی زندگی معنوی و رفتارهای اخلاق دینی سبب می آید، البته در اخلاق دینی، رفاه و آسایش دنیوی انسان، از یاد نرفته و دنیا ناشایسته تعریف و توصیف نشده گرچه وابستگی به دین و دنیازدگی و غفلت از آخرت و ساحت معنایی و حقیقی انسان مذموم شمرده شده است. از نگاه دین شناسان در خصوص اخلاق دینی این اختلاف وجود دارد که با دینی بودن اخلاق ناظر به امر الهی است چنانچه اشاعره بر این اعتقادند و یا آن که در حوزهی دین نیز نظام اخلاقی بر اساس حسن و قبح ذاتی و عقلی تفسیر شده است. طرفداران اخلاق سكولار بر این باورند که اخلاق دینی وظیفه گرا و تکلیف مدار است و حقوق بشر را نادیده می گیرد؛ از این رو معتقدند اخلاق باید از ساحت دین بیرون باشد و ارزش ها و قواعد اخلاقی برمبنای اصول انسانی و زندگی دینوی و رفاه عمومی تعریف و تعیین گردد. در این مقاله پس از طرح و تبیین مسأله، مبانی و دلایل دو رویکرد اخلاق دینی و اخلاق سکولار تحلیل شده و با نقد و بررسی ادعاهای طرفداران اخلاق سكولار، پیامدهای آن یاد آور شده است.

1398/5/4

مبانی زهد از دیدگاه امام خمینی

شناخت مبانی زهد در تفسیر و تبیین آن تاثیر گذار است. خطا در تفسیر این مبانی موجب بروز افراط یا تفریط شده، و آسیب های فردی و اجتماعی را به دنبال دارد. از این رو برای تعریف صحیح و معتدل از «زهد» باید ابتدا مبانی آن را ارائه کرد. در این مقاله بر مبنای دیدگاه امام خمینی در نگاه به دنیا، مغایرت معنای «زهد» با «رهبانیت» و «اصالت عمل در دنیا» برای رسیدن به سعادت اخروی روشن می گردد و با معرفی «انسان» به عنوان موجودی دارای دو حیثیت ملکی و ملکوتی معنایی اعتدالی از زهد ارائه می شود، سپس با تبیین چیستی فطرت در انسان، زهد حقیقی کمال انقطاع از غیر حق به سوی حق دانسته شده است؛ مراتب زهد از مصادیق تشکیکی آن به حساب می آید. افزون بر آن با ارائه نگاه جامع به هویت اجتماعی انسان در کنار ماهیت فردی او، تحصیل زهد حتی در حوزه عرفان را در گرو محبت خلق و حضور در اجتماع برای تحقق هویت جمعی و تعامل اجتماعی دانسته میشود.

1398/5/2

ضرورت نگهداری از زبان

به خاطر بی اعتنایی به زشتی گناهان فراوان زبان، قبح آنها از بین می رود و این یکی از بزرگترین خطرات مربوط به گناهان زبان است

1398/4/29

چه عواملی مانع توبه هستند؟

در اینجا به عواملی می پردازیم که باعث می شوند توبه نکنیم، برای آشنایی با این موانع همراه ما باشید. چه عواملی مانع توبه هستند؟ با این که انسان در بسیاری از موارد می داند باید توبه کند، اما عواملی موجب می شوند تا توبه نکند، که در این جا به چند نمونه از آن موانع اشاره می شود

1398/4/21

خودفراموشی و پیامدهای آن

در این مطلب به چند مورد از آثار و پیامدهای خودفراموشی اشاره شده است.

1398/4/14

برخی از آثار و مضرات پرحرفی

زیاده گویی و افراط در سخن گفتن مذموم است و انسان آنچه می گوید باید بداند که چه سخنی می گوید و چرا این سخن را می گوید. اگر آدمی در سخنان و در هدف سخن گفتن خود دقت نکند دچار اشتباهاتی می شود که ضرر آن به او و به دیگران می رسد. برخی از آثار و مضرات پرحرفی به شرح ذیل است

1398/3/29

نیت اخـلاقی (از دیدگاه کانت و اسلام)

یکی از مسائلی که مکاتب اخلاقی به ندرت به آن پرداخته اند مسأله ی «نیت» است. از جمله مکاتبی که این مسأله را مورد توجه قرار داده اند مکتب اخلاقی کانت و مکتب اسلام است. هریک از این مکاتب با دیدگاهي خاصی به این موضوع توجه کرده اند و تعریفي ویژه از نیت ارائه داده اند، که این امر تأثیري شگرف درگستره ی فعل اخلاقی دارد. «کانت» نیت فعل اخلاقی را به نیت انجام تکلیف و ادای وظیفه منحصر کرده است. این نگاه دایره ی فعل اخلاقی را بسیار محدود می کند؛ و از آنجا که مکتب او انگیزه ای جز ادای تکلیف را اخلاقی نمی داند، نمی تواند در افراد محرکي فعال و مؤثر برای انجام کار اخلاقی ایجاد کند. در مقابل، اسلام با در نظر گرفتن قصد تقرب به خدا که عنوانی جامع و فراگیر برای فعل اخلاقی است سایر انگیزه های خیر از جمله: کمک به دیگران، رسیدن به کمال، ترس از عقاب و ... را هم در بر مي گيرد. زمینه ای گسترده برای انجام فعل اخلاقی فراهم کرده است که افراد مختلف با کنش ها و انگیزه های متفاوت را در بر مي گيرد؛ لذا می توان گفت اسلام به موضوع نيت نگاه فراگیر و جامع تری دارد. این تفاوت ناشی از مبانی و اصولی است که این مکاتب برای اخلاق قائل هستند.

1398/3/20

بررسی حقوق و جایگاه مردم در حکومت علوی به عنوان رویکردی از سبک زندگی امام علی (ع)

انسان گرایی و ایمان به ارزش انسان در مکتب علوی، از جایگاهی ویژه برخوردار است و منزلتی والا و الهی دارد. در این مکتب، جامعۀ انسانی، جامعۀ خدایی است و هرگونه خدمت به انسان، مایۀ قرب به خدای متعال است. امام علی(ع) به عنوان تربیت یافتۀ مکتب نبوی، همیشه به عدل و مدارا و توجه به امور معیشتی مردم تأکید می ورزید؛ چراکه به اعتقاد ایشان، زمین جز با تنگدستی ساکنانش ویران نشود و تنگدستی مردم با مال اندوزی والیان روی می دهد. امام در تمام نامه هایشان، به فرمانداران و استانداران خود دربارۀ حقوق اجتماعی مردم و بازپس گرفتن حق محرومان از ستمکاران سفارش می کردند و از نظر اخلاق اجتماعی، مسئولان نظام را به مردم داری، ابراز محبت و لطف به رعیت دستور می دادند. با توجه به مسائل بیان شده، منشأ حقوق اجتماعی انسان ها در دیدگاه امام علی(ع) حق الهی است؛ بدین معنا که حق الهی زمانی ادا خواهد شد که حقوق انسان ها نیز رعایت شده باشد. در این مقاله تلاش بر آن است تا با استفاده از متون مقدس اسلامی، شواهد تاریخی و به کارگیری شیوه های پژوهش تاریخی، به بررسی حقوق و جایگاه مردم در حکومت علوی به عنوان رویکردی از سبک زندگی امام علی(ع) پرداخته شود.

1398/3/14

تاملی درباره ی جایگاه و مولفه های تربیت اخلاقی کودکان در خانواده (براساس دیدگاه امام علی علیه السلام)

دنیای معاصر بیش از هر زمان دیگری با مشکلات مختلف اخلاقی مواجه است. مراد از تربیت اخلاقی، فرایند ایجاد و پرورش فضایل اخلاقی در فراگیران و کوشش برای بازداشتن آن ها از رذایل اخلاقی در مقام نظر و عمل است. با توجه به اهمیت تربیت اخلاقی، پرداختن به مباحث مربوط به اخلاق و تربیت اخلاقی از جایگاه رفیعی برخوردار است. امام علی علیه السّلام، اولین پیشوای شیعیان، نکات برجسته ای درباره تربیت اخلاقی بیان فرموده است. پژوهش حاضر می کوشد با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی جایگاه و مولفه های تربیت اخلاقی کودکان در خانواده از دیدگاه امام علی علیه السّلام بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد امام مراحل تربیت اخلاقی را براساس مراحل اخلاق به سه دوره هفت ساله تقسیم کرده و درباره مولفه های تربیت اخلاقی (هدف غایی، اهداف واسطه ای، اصول و روش ها) مواردی را به صورت کاربردی ارائه کرده است. الگوبرداری از سیره حضرت علی علیه السّلام، بهره گیری از روش های تربیتی اسلامی و پرورش نسل صالح می تواند راهگشای سعادت دنیوی و اخروی باشد.

1398/3/6

دورویی و مذمت آن در روایات

دورویی یا نفاق یا دوزبانی در اصل به معنای مخالفت ظاهر با باطن است. در اینجا قصد داریم به سفارشات ائمه درباره آثار دورویی و دوری از آن بپردازیم

1398/2/27

اهمیت استغفار ازدیدگاه ائمه(ع)

درخواست آمرزش از خداوند را اِستغفار گویند. در این مطلب قصد داریم به اهمیت استغفار از منظر روایات

1398/2/18

غیبت در روایات

غِیبَت به معنای بدگویی پشت سر دیگران، از گناهان کبیره ای که دین اسلام به شدت از آن نهی کرده است. قرآن این گناه را همچون خوردن گوشت انسان مرده توصیف کرده،در ادامه روایاتی در این باب را می خوانیم.

1398/2/7

اشتباهات رایج انسان در هنگام تصمیم گیری (2)

در حالی که تصمیمات خوب به فرصت ها و منافع تازته منتهی می شوند، تصمیم های بد اغلب مشکلات جدی را در پی دارند. اگر نمی خواهید افسوس بخورید، باید با اشتباهات رایج انسان در هنگام تصمیم گیری، آشنا شوید تا بتوانید در آینده از آنها پیشگیری کنید.

1398/1/30

اشتباهات رایج انسان در هنگام تصمیم گیری (بخش اول)

به نظر می رسد ما تصمیم های مان را هوشیارانه و منطقی می گیریم، یا حداقل فکر می کنیم که هوشیارانه و منطقی تصمیم می گیریم؛ اما در واقع این تجزیه و تحلیل های به ظاهر عقلانی ما، آمیخته به خطاهای سیستماتیک بسیاری هستند.

1398/1/23

راهکارهای عملی برای تقویت اراده

برای رسیدن به اهداف خود به تلاش زیادی نیاز دارید اما ابتدا باید برای تقویت عزم و اراده خود را برای رسیدن به خواسته ها و موفقیت های بزرگ تلاش کنید. با ما همراه باشید.

1398/1/16

تغافل: راهکاری کارآمد در زندگی مشترک

تحکیم خانواده در دیدگاه اسلام، موجب تعالی فرد و به دنبال آن تعالی جامعه می گردد و این امر، با ایجاد بستری از آرامش در محیط خانواده محقق می شود. ایجاد چنین آرامشی در زندگی، مستلزم به کار گیری راهکارهای متفاوتی است که از جمله ی آنها می توان به امر تغافل اشاره کرد. تحکیم خانواده در دیدگاه اسلام، موجب تعالی فرد و به دنبال آن تعالی جامعه می گردد و این امر، با ایجاد بستری از آرامش در محیط خانواده محقق می شود. ایجاد چنین آرامشی در زندگی، مستلزم به کار گیری راهکارهای متفاوتی است که از جمله ی آنها می توان به امر تغافل اشاره کرد.

1398/1/2

موثر ترین مهارت زندگی «همدلی کردن»

وقتی مشکلی پیش می آید دوست داریم دیگران با ما همدلی کنند؛ وقتی ناراحتی دیگران را می بینیم بخصوص اگر نزدیکان و دوستان مان باشند دوست داریم با آنها همدلی کنیم... اما همدلی راه و روش هایی دارد که برای اثرگذاری بیشتر باید آنها را رعایت کرد. با ما همراه باشید .

1397/12/20

بررسی نگاه فلسفه غرب به حیوانات و مقایسه آن با اسلام

این یادداشت به صورت مختصر توضیح می دهد دین اسلام قابلیت هایی بسیار قابل توجه برای پایین آوردن مصرف گوشت، زدودن رنج و درد از حیوانات، منع شکار حیوانات و بهبود وضعیت محیط زیست دارد. این قابلیت ها در متون دینی دیگر ادیان موسوم به ابراهیمی وجود ندارند. با توجه به بحران فعلی محیط زیست و با استفاده از منابع روایی و فقهی حتی می توان از باب احکام ثانویه مصرف گوشت حیوانات حلال گوشت را در موارد بسیاری تحریم نمود و این حکم در سطحی وسیع می تواند به بهبود وضعیت آب و هوایی و کمک به بقای حیات وحش منجر شود.

1397/12/19

یادداشتی پیرامون سبک زندگی اسلامی؛ سبک زندگی؛ عادت واره یا انتخاب

سبک زندگی شامل نظام ارتباطی، نظام معیشتی، تفریحی و شیوه های گذران اوقات فراغت، الگوی خرید و مصرف، توجه به مد،جلوه های عینی شأن و منزلت، استفاده از محصولات تکنولوژیک، نحوه استفاده از صنایع فرهنگی، نقاط تمرکز علاقه مندی در فرهنگ مانند دین، خانواده، میهن، هنر، ورزش و امثال آن می شود. یکی از مهم ترین بنیان های فکری انسان برای التزام به نوع خاصی از آداب و انتخاب سبک زندگی، «تاثیر و تاثر متقابل ظاهر و باطن» آدمی است. توضیح آنکه وجود انسان دارای سه لایه یا سه بعد است

1397/12/17

نگاه راهبردی به دین، مهندسی تحول در سبک زندگی

اسلامی بودن آداب و توحیدی بودن شیوه زندگی به این معناست که سبک زندگی بتوانند بسترساز عبودیت الهی در حیات انسانی باشد. به گفته علامه طباطبایی ادب الهی انجام عمل بر هیئت توحید است. سبک زندگی هر فرد و جامعه متاثر از نوع باورها(جهان بینی ها) و ارزش های(ایدئولوژی) حاکم بر آن فرد و جامعه است. جهان بینی مادی و ارزش های لذت گرایانه و سودمحورانه، طبیعتاً سبک زندگی خاصی را پدید می آورند. آنطور که جهان بینی الهی و ارزش های کمال گرایانه و سعادتمندانه سبک خاصی از زندگی را شکل می دهند.

1397/12/15

الگوهای رفتاری حضرت زهرا (س) در خانواده

در این مقاله سعی شده حضرت فاطمه زهرا (س) به عنوان الگویی نمونه برای خانواده ها به ویژه خانم ها معرفی شود. رفتارها و خصوصیات حضرت در شش بخش بیان شده است. در بخش اول به کودکی ایشان پرداخته شده که حضرت در آن سنین کودکی وقتی مادر را از دست دادن مایه آرامش پدر شدند و در زمانی که مردان قوی یارای دفاع از پیامبر را نداشتند حامی و پشتیبان پدر بودند. بخش دوم در رابطه با ازدواج و انتخاب همسر ایشان می باشد. حضرت در انتخاب همسر در مرحله اول رضایت پدر و بعد هم کفوی از لحاظ اعتقادی و ایمانی را مد نظر داشتند نه عوامل دنیوی و مادی را. در بخش سوم نحوه همسر داری این بانوی بزرگوار بیان شده است. عشق، محبت، جهاد، از خود گذشتگی، هم دلی، هم رازی، صبر و استقامت و جلب رضایت همسر از نمونه های بارز زندگی مشترک حضرت بیان شده است. در بخش چهارم مسئله حجاب فاطمی، وجوب حجاب و مصونیت بودن آن برای بانوان بیان شده است. حضرت در این رابطه می فرمایند بهترین چیز برای خانم ها این است که نه نامحرمی او را ببیند و نه او نامحرمی را. در بخش پنجم رفتارهای گفتاری و کرداری حضرت در تربیت فرزندان بیان شده است. ایشان همیشه فرزندانش را با الفاظ محبت آمیز خطاب می کردند و هیچگاه آنان را تنبیه بدنی نمی نمودند و همیشه خود را اولاتر از دیگران در نگهداری فرزندان خود می دانستند. زهد فاطمه زهرا (س) در بخش ششم بیان شده است. زهد یعنی وارستگی از امور دنیوی. سرور زنان عالم زندگی را در کمال زهد و دوری از تجملات دنیا سپری کردند علاوه بر آن در این بخش اثرات نامطلوب تجمل گرایی بیان شده است.

1397/12/6

تربیت فرزند در سیره ی حضرت زهرا(س). (2)

این روزها، تعدد شیوه های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدینی که دغدغه ی تربیت درست فرزندانشان را دارند دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه ی تربیتی با مشکل روبرو شوند. از همین روی عاقلانه آن است که در این آشفته بازار تربیتی، به الگوهایی رجوع کنیم که نتایج درست و پرباری را داشته اند و انسانهایی خوب و شایسته تحویل جامعه داده اند. الگوهایی که بر مبنای دین و تربیت الهی استوار بوده و تمام همّ خود را بر اجرای فرامین الهی و اصل بندگی گذاشته اند. در این میان زندگی و سیره ی فاطمه ی زهرا(س) از بهترین و مطمئن ترین الگوهایی ست که پیروی از آن، سبک درست زندگی اسلامی را در تمامی ابعاد در پی خواهد داشت.

1397/12/6

تربیت فرزند در سیره ی حضرت زهرا(س). (1)

این روزها، تعدد شیوه های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدین دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه ی تربیتی با مشکل روبرو شوند.در این میان سیره ی فاطمه ی زهرا(س) از بهترین و مطمئن ترین الگوهایی ست که پیروی از آن، سبک درست زندگی اسلامی را در تمامی ابعاد در پی خواهد داشت. این روزها، تعدد شیوه های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدینی که دغدغه ی تربیت درست فرزندانشان را دارند دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه ی تربیتی با مشکل روبرو شوند. از همین روی عاقلانه آن است که در این آشفته بازار تربیتی، به الگوهایی رجوع کنیم که نتایج درست و پرباری را داشته اند و انسانهایی خوب و شایسته تحویل جامعه داده اند. الگوهایی که بر مبنای دین و تربیت الهی استوار بوده و تمام همّ خود را بر اجرای فرامین الهی و اصل بندگی گذاشته اند.

1397/11/30

خشم، علل، پیامدها، راهکارها تعریف خشم و پرخاشگری

دکتر اسپیلبرگ روانشناس و متخصص در زمینه مطالعه خشم ، خشم را این چنین تعریف کرده است: (خشم حالتی عاطفی است که از نظر شدت از تحریک ملایم تا عصبانیت شدید تغییرمی کند) بنابراین شاید بتوان گفت: خشم یک احساس کاملاً طبیعی است که همه افراد به گونه های مختلف و با درجات مختلفی آن را در زندگی خود تجربه می کنند. اما پرخاشگری را می توان رفتاری تعریف کرد که در اثر احساس خشم در افراد به وجود می آید؛ و هدف آن آسیب زدن به خود شخص و یا اطرافیان است. آنچه در تعریف پرخاشگری از اهمیت فراوانی برخوردار است قصد و نیت فرد پرخاشگر است. به این معنا که ما زمانی می توانیم رفتار فرد را پرخاشگرانه تلقی کنیم که از روی عمد و با قصد ضربه زدن به خود یا دیگری انجام گرفته باشد. به طور مثال، اگر در یک مدرسه که بچه ها مشغول بازی فوتبال می باشند، بازیکنی از تیم مقابل به صورت غیرعمد موجب شکستن پای بازیکن تیم حریف شود، این عمل او پرخاشگری محسوب نخواهد شد. اما چنانچه از روی عمد و با قصد و نیت عمدی بخواهید این بازیکن را از دور مسابقه خارج کند،بی شک می توانیم رفتار او را پرخاشگرانه بدانیم.

1397/11/26

حُسن خُلق؛ گوهر مردان و زنان

یکى از مهم ترین مسائل مورد اهتمام «ادیان الهی»، موضوعات مربوط به «اخلاق» و «حسن خلق» است ، پیامبران الهى یکى پس از دیگرى به تهذیب نفوس و تکمیل اخلاق که خمیرمایه سعادت انسان ها است پرداختند تا نوبت به حضرت مسیح(ع) رسید که بخش عظیمى از دستورات ایشان را مباحث اخلاقى تشکیل مى دهد و همه پیروان و علاقه مندان او، وى را به عنوان معلم بزرگ اخلاق مى شناسند؛ اما بزرگترین معلم اخلاق «پیامبر اسلام(ص)» است، که خداوند درباره آن حضرت فرموده است: «وَ إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ»[1] اخلاق تو بسیار عظیم و شایسته است. یکى از علت هاى اساسى پیشرفت اسلام و نفوذ پیامبر اکرم(ص) در قلب مردم؛ با توجه به مدت کوتاه رسالت پیامبر خاتم(ص) در زمان حیاتشان، همین مسئله اخلاق آن بزرگوار بوده است ، اخلاق و گرایش عالمان و عارفان مسلمان به آن روز به روز در آثار آن ها بیشتر شده است. در این مقاله تا حدودی به ارزش و اهمیت حسن خلق در کلمات محققان عالی مقام می پردازم.

1397/11/23

صفحه آرشیو

نبرد انتظارها

بشريت سال ها است كه در آرزويي بس بزرگ بي قرار است. توده هاي مواج و عظيم انساني هر كدام به فراخور حال و مجال دين خويش در انتظار تشكيل آرمان شهري دنيايي مي باشند: جهان شهري كه عدالت، رهيدگي از بند اسارت ها و دل بستگي شيرين معنوي چاشني آن باشد. از اين رو اعتقاد به آخر الزمان و ظهور منجي و اصلاح گر توانمند و بزرگ جهاني از آرمان هاي مشترك تمام اديان و مذاهب زنده دنيا به شمار مي رود. اما اين مسئله در مذهب شيعه به گونه اي متمايز مطرح است. چرا كه هويت اساسي شيعه و رمز ماندگاري، پويش و جوشش آن در طول تاريخ در پيوند با انديشه سرخ حسيني و اميد سبز مهدوي معنا مي شود. شيعيان همواره با تني زجر ديده و محنت كشيده ولي با چشماني پر از انتظار، دل هايي مالامال از نور اميد و دستاني توانمند و شورآفرين، دل در گرو آمدن آن يار غائب از نظر داشته اند. در هم تنيدگي شور سرخ و انتظار سبز براي شيعه هويتي پيچيده پديد آورده است و همين ويژگي است كه سبب به خطا رفتن بسياري از تحليل ها گشته، آنان را در دام عينيت گرايي مي اندازد.

1398/5/27

مهدی (عج) و مهدویت از دیدگاه نهج البلاغه

نهج البلاغه آینه ای است که سیمای پر فروغ قائم آل محمّد(علیهم السلام) در آن گرچه اندک، ولی زیبا، پرجاذبه، نویدبخش، دل انگیز و تحرّک آفرین تجلّی کرده و همچون جام بلورینی است که زمزم سخنان علوی درباره فرزندش مهدی موعود(علیه السلام)در آن ریخته شده است.این مقاله در جهت طرح و تحلیل آن کلمات تنظیم گردیده است.

1398/5/17

نگاهی متفاوت به انتظار

انتظار دو جنبه دارد: یکی رسیدن به هدف، و دیگری در راه بودن. این دو جهت انتظار برای همه چیز وجود دارد و تنها مربوط به امر فرج امام زمان(عج) نیست.

1398/5/8

آخر الزمان و حيات اخروي در يهوديت و مسيحيت(5)

مسيحيان خدا را داور همگان مي دانند( عبرانيان 12: 23) و عقيده دارند که داوري نهايي را حضرت عيسي که خداي متجسد است، پس از بازگشت خود در آخرالزمان انجام خواهد داد: « زيرا که پدر بر هيچ کس داوري نمي کند؛ بلکه تمام داوري را به پسر سپرده است.» در عهد جديد از زبان پطرس مي خوانيم که داوري حضرت عيسي شامل همه می دانند.

1398/4/30

آخر الزمان و حيات اخروي در يهوديت و مسيحيت(4)

مفهوم رستاخيز نهايي در مکاشفه باروک جالب توجه است. اين کتاب را شايد نويسنده اي يهودي بلافاصله پس از سقوط اورشليم نوشته باشد. براساس کتاب مکاشفه باروک بدن هاي نيکان در رستاخيز به موجودي روحاني که « داراي جاودانگي و شکوه بي پايان» است، تبديل، و بدن هاي بد کاران نحيف و زشت تر از پيش مجازات خواهند شد

1398/4/21

آخر الزمان و حيات اخروي در يهوديت و مسيحيت(3)

عالمان يهود با يادآوري علائم پيش از ظهور براي دلداري افراد و بالا بردن روحيه ي مقاومت تلاش مي کردند. آنان از « دردهاي زايمان دوره ي ماشيح» سخن مي گفتند و به مردم يادآور مي شدند که پيش از ظهور ماشيح، آشفتگي و فساد در جهان به نهايت خواهد رسيد. برخي از اين علائم در اخلاق انسان ها و برخي در طبيعت آشکار خواهد

1398/4/14

رويكرد استراتژيك به اخبار آخرالزمان(2)

نويسندة محترم در قسمت نخست اين مقاله، دربارة جهت صدور اخبار آخرالزمان و دسته بندي اين گونه اخبار و روايات، به اخبار نشانه گذار و اخبار استراتژيك سخن گفت. آنگاه به بحث از پيش نيازهاي فكري ـ فرهنگي نگرة استراتژيك به اين گونه روايات پرداخت؛ اوّل، جمع بين اعتقاد به تقدير علمي و عيني خداوند با زمينه سازي؛ و دومين پيش نياز را در ادامة مطلب در اين قسمت پي مي گيريم.

1398/3/29

منجی گرایی فیلسوفانة زمینی و قدسی؛ فردریش نيچه[1] و احمد فردی

در این نوشتار، ‍«ابرمرد» نیچه و «انسان آرمانی» سیّداحمد فردید بررسی و مقایسه شده است تا وجوه افتراق و اشتراک آن ها هویدا شود. هر دو فیلسوف، رویکردی نو و بدیع به «انسان آرمانی» دارند. نیچه، از مطرح ترین فیلسوفان معاصر غرب در ایران و فردید، اولین فیلسوف مدرن در ایران است. «ابرمرد» و «انسان آرمانی»، دایرمدار و مشهورترین حاصل فکری آن هاست. فردید، انسان آرمانی را با عنوان «بقیة الله» و «امام زمان» مطرح می کند. ابرمرد نیچه نیز همچون انسان آرمانی فردید، منجی است و در آینده ظهور خواهد کرد. اندیشة انتظار در هر دو فیلسوف، برجسته است. نیچه و فردید، هر دو آشفته سخن گفته اند و در مورد آن ها نمی توان از منظومة افکار سخن گفت. با توجه به این مسئله، مقالة حاضر سعی دارد تا رئوس اصلی اندیشة این دو فیلسوف را که در انسان موعود و آرمانی آن ها طرح می شود و اجماع نظر بیش تری در موردشان وجود دارد، قیاس کند.

1398/3/20

رويكرد استراتژيك به اخبار آخرالزمان(1)

دلیل اين همه اخبار براي آخرالزمان چيست؟ ترسيم دوران پيش از ظهور از جنبه هاي مختلف سياسي، اجتماعي، اقتصادي و ... موقعيت جبهة حق و باطل در هنگام ظهور و مختصات پس از ظهور با اين بسط و گسترش به چه منظور است؟ اگر فقط براي «دادن اميد» يا «باوراندن قطعيت آن» و مانند اينها بود با جملاتي كوتاه اما مكرر مثل «يملأ الأرض قسطاً و عدلاً» «كما ملئت ظلما و جورا» نيز به دست آمده و ...

1398/3/14

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (8)

اشاره به شکل گیری فتنه سفیانی در منطقه شام ضرورت این راهبرد را مشخص می نماید که ما به عنوان دولت و ملت زمینه ساز و ممهد برای مقابله با فتنه سفیانی باید از محل شکل گیری آن شروع کنیم و این فتنه را در نطفه از بین ببریم. در واقع معنای انتظار و زمینه سازی این نیست که بگذاریم فتنه و دشمنی شکل بگیرد بعد با آن مقابله نماییم.

1398/3/6

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (7)

کانون شکل گیری این فتنه شام ذکر شده است که اشاره به خروج سفیانی دارد. در این روایت پیامبر اکرم می فرمایند؛ پس از شکل گیری فتنه سفیانی در شام، به منطقه عراق نیز گسترش می یابد و نا امنی و آشوب عراق را فرا می گیرد. اشاره پیامبر پیرامون آغشته شدن دست و پای حجاز به این فتنه گویای همکاری سران حاکم عربستان با جریان سفیانی می باشد.

1398/2/27

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (6)

امام علی (ع) می فرمایند: (هنگامی که سپاه سفیانی به سوی کوفه عزیمت می کند، سفیانی گروهی را به جستجوی اهل خراسان می فرستد که برای یاری حضرت مهدی (عج) خروج کرده اند. سپاه سفیانی با سپاه سید هاشمی در دروازة اصطخر روبرو می شوند، که مردی به نام شعیب بن صالح پرچمدار خراسانی هاست و پرچمهای سیاهی در دست دارند. نبرد سختی در میانشان پدید می آید که سرانجام صاحبان پرچم های سیاه پیروز می شوند و سپاه سفیانی پا به فرار می گذارند.

1398/2/18

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (5)

1398/2/7

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (4)

ورود لشکر غرب به جریان و منطقه، گویای سیاست حمایتی غرب از سفیانی و مقابله آنها با حضرت می باشد. در واقع در عاقبت شناسی جریان آخرالزمان و نهضت های درگیر در آن ، جایگاه غرب مشخصاً، حمایت از سفیانی و مقابل با نهضت های حامی حضرت می باشد. با این جایگاه برای غرب، راهبرد های سیاست خارجی ایران مشخص میگردد.

1398/1/30

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (3)

بنابر مشهور نام سفياني «عثمان بن عنبسه» و لقبش «سفیانی» است. او از تبار ابوسفیان است. سفیانی از بطن هند جگرخواره، به نقلی از صلب یزید بن معاویه و به نقلی دیگر از تبار عقبـة بن ابی سفیان و بر اساس نقل سوم از تبار خالدبن یزید بن ابی سفیان است. شیخ صدوق با سند صحیح از امام صادق(ع) روایت کرده است که فرمود: «اگر سفیانی را ببینی، پلیدترین انسان ها را دیده ای، او بور، سرخ روی، و زاغ چشم است».

1398/1/23

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (2)

روایات توصیف کننده آستانه ظهور، گاه از افرادی سخن به میان آورده اند که در آن مقطع در سرزمین های درگیر به نقش آفرینی خواهند پرداخت؛ از جمله این افراد می توان به خراسانی، سید حسنی، حسینی، یمانی، شیصبانی، نفس زکیه، ابقع و اصهب و سفیانی اشاره کرد که درباره برخی از آنها مانند ابقع و اصهب اطلاعات بسیار اندکی ارائه شده و درباره برخی مانند سفیانی بیش از صد روایت بیان شده

1398/1/16

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (1)

با بررسی روایات مستند پیرامون آخرالزمان به بیش از شش هزار روایت پیرامون مهدویت، آخرالزمان، ظهور، حوادث قبل از ظهور و... برخورد می نماییم. آنچه قابل تأمل می باشد علت صدور این روایات با این حجم می باشد. آیا این روایات تنها برای ایجاد امید به آینده صادر گردیده است؟ آیا این روایات صرفاً جهت پیش گویی و اطلاع از آینده صادر گردیده است؟ دراین نوشتار قصد داریم با نگاه استراتژیک به روایات آخرالزمانی، رویکرد جغرافیای سیاسی آخرالزمان را نسبت به منطقه شام و لبنان مورد بررسی قرار دهیم.

1398/1/2

از كيومرث تا سوشيانس‏

عقيده به ظهور «موعود» مخصوص به دين يا ملت خاص نيست. هر يك از ملل منتشر در عالم به نوعى براى اين اعتقاد اقرار آورده اند و براى رهايى جهان از چنگال ظلم و تباهى، ظهور منجى آخرالزمان را انتظار مى كشند. «سوشيانس مزديسنا» به منزله «كرشناى برهمنان» و «بوداى پنجم» بودائيان مورد قبول همه زردشتيان مى باشد، آنان منتظر سه موعود مى باشند و قائل به وجود هزار سال فاصله ميان هر يك از آنانند. «اين موضوع در اوستا و كتب پهلوى و پازند و پارسى مشروحا با يك زبان شاعرانه و تعبيرات بسيار دلكش و عالى بيان شده است در اوستاى عهد ساسانيان نسك مخصوصى راجع به سوشيانس بوده است» بنابر اعتقاد زردشتيان، طول جهان‏ دوازده هزار سال خواهد بود كه خود به چهار دوره يا عهد سه هزارساله تقسيم مى شود. با مراجعه به منابع دينى زردشتيان بويژه فصل اول «بندهشن» دريافته مى شود كه در سه هزار سال آغازين از عمر جهان، اهورا مزدا عالم روحانى فروهر را آفريد و پس از آن، جهان جسمانى را پديدار ساخت، عمر اين دوره از حيات جهان نيز سه هزارسال بطول انجاميد. در عهد سوم، طغيان اهريمن موجب پديدار شدن تباهى و رنج شد تا آنكه در سه هزارساله چهارم، زردشت نمودار گرديد. دهمين هزاره، سرآغاز سلطنت پيامبر ايرانى است. در آغاز هر يك از هزاره يازدهم و دوازدهم بالاخره، آخرين هزاره از عمر جهان پسران زردشت نمودار خواهند شد. به هر «سه پسر زردشت كه در آخرالزمان تولد يا بند سوشيانس نام داده اند بخصوص اين اسم براى تعيين آخرين موعود تخصيص يافته است و او آخرين مخلوق اهورا مزدا خواهد بود. دريسنا 26 فقره 10 آمده است: «ما به فروهر پاكان از نخستين بشر كيومرث تا سوشيانس درود مى فرستيم» با اين مقدمه به سراغ «موبد موبدان» اسفنديارى، عالم روحانى زردشتين ايران مى رويم تا در محل انجمن زردشتيان، با ايشان درباره «موعود» گفتگو كنيم.

1397/12/29

منجی در یهود

انتظار ظهور مصلح جهانی، امید به آینده روشنِ دنیاست. این امید و آرزو همیشه در فطرت الهی همه ی انسان ها وجود داشته است. بررسی ادیان الهی و نیز مکاتب بشری نشان می دهد که پیروانِ مذاهب گوناگون به ظهور موعود آسمانی که در متون دینی به آن وعده داده شده، ایمان داشته اند؛ بنابراین اعتقاد به منجی، عقیده ای مشترک در میانِ مذاهب و ملل جهان به شمار می رود؛ گرچه درباره شخص موعود و شخصیت او و چگونگی ظهور و حوادث پس از آن، دیدگاه های گوناگونی وجود دارد. در این درس، ابتدا مسائل مربوط به منجی از دیدگاه ادیان بزرگ آسمانی، بررسی و پس از آن، وجوه مشترک و نقاط اخلاقی این باور بیان خواهد شد. گفتنی است در اینجا بیشتر به بررسی موضوع منجی و موعود در دین یهود می پردازیم.

1397/12/20

مهدویت از دیدگاه آنه ماری شیمل (2)

شیمل در بخش دیگری از کتاب تبیین آیات خداوند، به صورت مفصل در مورد اسطوره های موجود در فرهنگ اسلامی سخن می گوید و از انواع اساطیر انسان شناسانه، اعتقادی، علت شناختی و اخروی سخن می گوید، از جمله اینکه در اسلام پاره ای از این اسطوره ها همچون افسانه های خدایان و واسطه های الهی که در ادیان اسطوره ای و غیر سامی به چشم می خورد، وجود ندارد اما پاره ای دیگر همچون اساطیر انسان شناسانه و آخرت گرایانه وجود دارد

1397/12/19

مهدویت از دیدگاه آنه ماری شیمل (1)

خانم آنه ماری شیمل (2002-1922م) از جمله برجسته ترین شرق شناسان و اسلام شناسان معاصر است که در زمینه اسلام شناسی، عرفان اسلامی، تاریخ ادیان، فرهنگ اسلامی، عرفان اسلامی، ادبیات و مولوی شناسی دارای آثار متعددی است. بعضی از محققان فهرست تألیفات او را به 113 اثر تخمین زده اند که به زبان های آلمانی، انگلیسی، ترکی و فرانسه نوشته شده است. وی که به زبان های متعدد احاطه داشت، سال های زیادی را در سرزمین های اسلامی سپری نموده و با مطالعه و تحقیق، اطلاعات و آگاهی های زیادی را درباره فرهنگ، تمدن و آداب کشورهای اسلامی بدست آورد، به طوری که با خواندن آثار وی، حجم اطلاعات و آگاهی های گسترده وی درباره تمدن اسلامی هر خواننده مسلمانی را شگفت انگیز خواهد نمود. وی در هر زمینه ای از موضوعات اسلامی که مقاله و کتاب نوشته، خوانندگان اثر خود را سیراب نموده است و این امر درباره همه آثار او صادق است. وی به جهت کوشش های علمی و فرهنگی برنده جایزه صلح کتاب در سال 1995 فرانکفورت و بسیاری از جوایز بین المللی شده است و از جمله اسلام شناسانی است که برای ایراد سلسله سخنرانی های گیفورد با موضوع «نگرشی پدیدار شناسانه به اسلام» دعوت شد، که آن سخنرانی ها موجب نوشته شدن یکی از آخرین تألیفات وی با عنوان:«تبیین آیات خداوند: نگاهی پدیدارشناسانه به اسلام» گردیده است.

1397/12/17

دکترین مهدویت و راهکارهای توسعه ی فرهنگ مهدوی

اصطلاح دکترین در فرهنگ و ادبیات دین پژوهی، جامعه شناسی و سیاسی، به آموزه یا اعتقادی اطلاق می شود که بر اساس آن، مجموعه ای از مسائل و موضوعات خردتر تفسیر می گردد. در یک دکترین، یک یا چند اصل بنیادین وجود دارد که دیگر نظریه ها با آنها معنا می یابند و بنا بر این که در تفکر اسلامی مسئله مهدویت از جمله موضوعاتی است که در کانون اعتقادات اسلامی قرار دارد و دارای موقعیت و منزلت ویژه ای است؛ از اینرو مبحث مهدویت در اسلام، و مبحث مصلح جهانی در ادیان به منزله فلسفه ی تاریخ تلقی می گردد.

1397/12/15

جهانی شدن و فرهنگ مهدویت

امروزه دنیا شاهد تحولات و دگرگونی‏های گسترده و شگفت آوری در عرصه اقتصاد، ارتباطات، فرهنگ، سیاست، معاهدات و امور بین الملل در راستای جهانی شدن است. به علت وقوع این تغییرات و تحولات گسترده در جهان و اهمیت موضوع جهانی شدن، نمی‏توان آن را نادیده گرفت و از بحث و گفت و گو درباره آن چشم پوشید. واقع بینی آگاهانه نسبت به ابعاد گوناگون و پیچیده جهانی شدن، شناخت وضع موجود، درك كاستی‏ها و ناكارآمدی‏های آن، به كارگيري مواضع سنجیده و برخورد آگاهانه و فعال در برابر آن، نيازمند شناخت عمیق و همه سویه آن است. در جهان معاصر، مدعیان و نظریه پردازان جهانی شدن رو به فزونی نهاده‏اند. شیعه نیز با ارائه نظریه «حكومت جهانی حضرت مهدی عج» در طول قرن‏ها و سال‏های متمادی، داعیه دار اصلی جهان شمولی در عرصه‏های فرهنگی، سیاسی و... بوده است؛ زیرا در اسلام، به ویژه در مكتب تشیع، توجه به آینده و تشكیل حكومت جهانی واحد بر اساس قسط و عدل و تحت رهبری امام معصوم، جایگاهي ويژه دارد. این مسئله در تاریخ اسلام، به نام مهدویت مطرح شده است. این اعتقاد از توانمندترین عوامل رشد و بالندگی جامعه اسلامی است و بقای اسلام و شیعه در گرو این حقیقت بزرگ است. از اين رو در این نوشتار برآنیم از بحث‏های مطرح در زمینه جهانی شدن، ضمن ارائه چشم اندازی از آن، پلی برای فهم و درك حكومت جهانی مهدوی بزنیم و بررسی كنيم که جهانی شدن با آن حکومت عدل جهانی حضرت مهدی عج که در آیات قرآن کریم و روایات اسلامی بارها و بارها با عناوین مختلف به آن اشاره شده است، چه وجه اشتراک و امتیازاتی دارد.

1397/12/6

آموزه مهدویت و لیبرال دمکراسی

انسان ها هماره کوشیده اند با ترسیم جامعه آرمانی خود، زمینه بهزیستی نسل بشر را فراهم آورند. افزون بر نهضت های عملی وفکری پیامبران الهی، دست کم از شش قرن قبل از میلاد مسیح (علیه السلام)، مکاتب بشری نیز در این زمینه نظریه پردازی هایی کرده اند که از آن جمله به «نیک شهر» یا «کالیپولیس» افلاطون (۴۲۷-۳۲۷ ق. م) می توان اشاره کرد. وی در این نظریه، کوشید گم شده انسان، یعنی عدالت را بررسی کند وبه همین دلیل، عنوان اصلی کتاب خود، یعنی «جمهوری» را «درباره عدالت» نامید. در جهان حاضر، نیز هواداران مکتب لیبرال دموکراسی ادعا دارند که لیبرال دموکراسی، کم عیب ترین الگوی مدیریت جوامع انسانی وتجسم ومقصد نهایی آرمان شهر بشری است. به ویژه با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی وتضعیف ایدئولوژی های رقیب دموکراسی لیبرال، این باور بیش از پیش تقویت شده که «لیبرال دموکراسی، شکل نهایی حکومت در جوامع بشری است».

1397/11/30

نقش معلم در زمینه سازی ظهوری وتحقق جامعه مهدوی

این پژوهش به مطالعه نقش معلم در زمینه سازی ظهور وتحقق جامعه عدل مهدوی می پردازد. در این نوشتار، رسالت نظام آموزشی با تأکید بر مؤلفه معلم ونقش ورسالت وی در تربیت نسل منتظر ودر نهایت، ایجاد آمادگی، زمینه وبستر مناسب در اجتماع وفراتر از آن در جهان برای ظهور منجی موعود حضرت مهدی (علیه السلام) تبیین می شود. روش پژوهش کیفی - توصیفی است وبا استفاده از شیوه مصاحبه - مصاحبه با صاحب نظران حوزه تعلیم وتربیت ونیز حوزه مهدویت، به جمع آوری داده ها پرداخته شده وگفتمان به شیوه کیفی - تحلیلی تجزیه وتحلیل گردیده است.

1397/11/26

نکاتی درباره فرماندهی امام زمان (عجّل الله فرجه)

در عصر حکومت مهدوی، اهداف رسالت نبوی وولایت ائمه طاهرین به بهترین شکل ممکن محقق خواهد شد. امام مهدی (عجّل الله فرجه) برای تحقق آرزوهای دیرین وفروخفته بشر وبرای تحقق وعده های حتمی الهی قیام خواهد کرد ودر سایه حکومتش امت اسلامی مجد وعظمت فوق العاده پیدا می کند وپرچم اسلام بر فراز گیتی به اهتزاز درخواهد آمد ندای اسلام در تمام اقطار واکناف عالم طنین انداز می شود نشانی از شرک وکفر بر روی زمین باقی نمی ماند ودر هر نقطه بانگ وحدانیت پروردگار وشهادت به رسالت رسول اکرم طنین می اندازدومردم را به ولایت امیر المؤمنین (علیه السلام) وبرائت از دشمنان آن حضرت فرامی خواند. به مدد الهی زمین را از لوث وجود دشمنان اهل بیت پاک می کند وریشه حکومت جابرانه را برمی کند. شرق وغرب عالم به تسخیر آن حضرت درخواهند آمدوهمه گردنکشان در برابر حضرتش تسلیم خواهند شد در این میان تأمل وتفکر دربارهء فرماندهی ایشان مبتنی بر اصول ومبانی اصیل اسلامی برگرفته از آیات وروایات از جمله ضرورتهای عصر حاضر تلقی می گردد که «مهدی پژوهان» باید با جدیت هرچه تمام تر خود را درگیر این عرصه کنند ودر این میان پژوهشهای عمیق، فنی وکاربردی مبتنی بر واقع گرایی، نگاه کلان ونیازسنجی جامعه ارائه دهند. نوشتار پیش رو با توجه به نیاز ذکر شده در این مسیر درصدد بیان نکاتی دربارهء فرماندهی آن حضرت به هنگام قیام است.

1397/11/23

سیره مهدوی ودولت منتظر

تاکنون آثار بسیاری در زمینه وظیفه منتظران در دوران غیبت کبرا وبایسته های فرهنگ انتظار، منتشر شده است که بیشتر ناظر به تکالیف فردی واخلاقی است، ولی درباره وظایف دولت اسلامی در پرتو فرهنگ انتظار، کمتر اثری دیده شده است. شاید در برخی اذهان چنین تصور شود که عهد غیبت، با عهد ظهور مهدی موعود (علیه السلام) تفاوت ماهوی دارد. از این رو، لازم است نخست اشکال هایی را که درباره اقتدا به سیره مهدوی وجود دارد بررسی کنیم. در این جا پاسخ به چند پرسش ضروری است: ۱. آیا بیان قرآن وروایات درباره وقوع چنین سیره ای در آینده، تنها نشان دهنده غایت نهایی سیر تاریخ بشری وبرای امیدوارکردن او به ظهور تمدن اصیل وگسترده اسلامی است، یا افزون بر این، برای ما که بدان افق نرسیده ایم نیز پیامی عملی دارد؟ ۲. آیا برنامه های عملی آن حضرت، که در روایات ما پیش گویی شده است، مربوط به تدابیر حکومتی آن زمان است، یا بیان گر اجرای احکام ثابت اسلام؟ ۳. در برخی روایات، وظیفه منتظران، عزلت وخانه نشینی وپرهیز از ورود به جریان های سیاسی واجتماعی بیان شده است. در روایاتی دیگر، آن حضرت از آوردن دینی جدید سخن گفته است. آیا همه این نصوص، بیان گر جایز ندانستن اقتدا به سیره مهدوی نیست؟ ۴. آیا می توان به روایاتی که سیره آن حضرت در آینده را بیان می کند، اعتماد کرد؟ چه بسا این روایات، سیره قطعی حضرت را نشان ندهد وبر اساس رفتار مردم در زمان ظهور، بدا حاصل شود ودر نتیجه، اقتدا به سیره پیش گویی شده آن حضرت ممکن نباشد. ۵. سیره معصوم، در صورتی قابل تأسی است که بیان گر ویژگی هایی برای شخص معصوم نباشد؛ چه بسا روایات عصر ظهور مبین خصائص المهدی در سیره حکومتی اش باشد. در این صورت، نمی توان از رفتار آن حضرت الگو گرفت؛ بنابراین، باید نخست این ویژگی ها را شناسایی کرد ودر غیر آن، از تأسی به سیره حضرت سخن گفت. پاسخ اصولی به این پرسش ها، اشکال های مبنایی در اقتدا به سیره مهدوی را برطرف می کند. با مراجعه به نصوص موجود، این شاخصه ها در سیره آن حضرت دیده می شود: احیای کتاب وسنّت، مبارزه با بدعت ها، عدالت گستری، تأمین رفاه، نشر علوم وآگاهی بخشی، به کارگیری صالحان، عزت بخشی به مؤمنان، مبارزه ریشه ای با فاسدان، جهانی سازی تمدن اسلامی وتحقق امت واحد اسلامی.

1397/11/19

ندای آسمانی نشانه ظهور

برای ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) در احادیث پیشوایان معصوم (علیهم السلام)، نشانه هایی ذکر شده است. این نشانه ها در مدت زمانی طولانی به تدریج به وقوع می پیوندد. در این میان برخی از نشانه ها نزدیک ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) تحقق می یابد وبرخی دیگر ممکن است سال ها پیش از ظهور آن حضرت اتفاق بیافتد. همچنین در احادیث پیشوایان معصوم (علیهم السلام) بر برخی از نشانه ها تأکید بیشتری شده واز آنها با صفت قطعی وحتمی یاد شده است. از نشانه هایی که نزدیک ومتصل به ظهور حضرت تحقق می یابد ودر احادیث پیشوایان معصوم (علیهم السلام) برآن تأکید فراوانی شده، ندای آسمانی است. در مراحل مختلف ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) نداهای گوناگونی شنیده خواهد شد، که هریک از آنها بر حقانیت قیام آن حضرت دلالت می کند وبرای حق جویان وحق پویان هرگونه شک وشبهه ای را برطرف می کند؛ ولی ندایی که معروف است ودر احادیث پیشوایان معصوم (علیهم السلام) بیشتر از آن سخن به میان آمده، ندایی است که در آغاز ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) شنیده خواهد شد. در این مقاله، نخست به بیان ویژگی های این ندا خواهیم پرداخت ودر پایان از دیگر نداها نیز سخن خواهیم گفت.

1397/11/7

اخلاق زیست محیطی در عصر ظهور با تأکید بر نقد دیدگاه لین وایت وکانت

این نوشتار، با توجه به آموزه های مهدوی به یکی از دغدغه های انسان معاصر که حفظ وحراست از محیط زیست است پرداخته شده است؛ زیرا معتقدیم بر اساس آموزه های دینی در عصر ظهور، طبیعت ومحیط زیست در شرایط مطلوبی قرار دارد؛ به طوری که به اوج شکوفایی وبهره وری وکمال مادی ومعنوی خود می رسد. در آن عصر به سبب برکت وجود حضرت مهدی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) طبیعت، همة استعداد خود را بر جهانیان عرضه می کند. آن حضرت با برپایی عدل وقسط در جهان وایجاد مودت ودوستی در گسترة انسانی وگیاهی وجانوری، باعث از بین رفتن صفات بد اخلاقی در میان جهانیان می شود وسبب تطهیر ونورانیت زمین وجهان می گردد؛ آن چنان که بر اثر گسترش علم واحیای عدل در آن عصر، حتی در جنگ حضرت با کفار از طرف یارانش، هیچ صدمه ای به محیط زیست نمی رسد. در این راستا طبیعت وجهان، احیا وآباد می شود وزمین نیز تمام برکات وثروت ها وگنج های پنهان خود را بیرون می ریزد. به دلیل آنکه مردم هم از جهت معنوی رشد می کنند وگرد معصیت خدا نمی گردند، محیط زیست را امانت الهی در دست بشر می دانند ودر استفاده از منابع، زیاده روی نخواهند کرد؛ در نتیجه از محیط زیست به بهترین شیوة ممکن استفاده خواهد شد. حال چگونه است که برخی دانشمندان غربی که راه افراط وتفریط را پیموده اند، دین را عامل تخریب محیط زیست معرفی می کنند وبرخی دیگر، ارزش واعتباری برای طبیعت قائل نیستند؟ آنچه در این مقاله می آید، تلاشی است که ضمن نقد این دیدگاه ها، به کمک روایات، توصیفی از جامعة آرمانی مهدوی ارائه می دهد.

1397/10/30

هم گرایی مسلمانان در باورداشت مهدویت

با نگرش عقلی، فطری وتاریخی، بشر برای پیشبرد زندگی ورسیدن به هدف های اجتماعی، به تشکیل جامعه نیاز دارد؛ یعنی طبق داده های عقلی، فطری وتاریخی، زندگی بشر بدون تشکیل جامعه، سامان نمی یابد. از جمله عواملی که در ساماندهی جامعه به سوی مقصود وهدف، تأثیرگذار می باشد، مقوله اتحاد وهمبستگی است؛ چنان که در این زمینه از امیرمؤمنان، علی (علیه السلام) چنین نقل شده است: امت های پیشین مادامی که با هم ید واحد بودند، همواره در حال پیشرفت وشکوفایی بوده وبه عزت واقتدار وخلاقیت ووراثت زمین نایل گشته، رهبر وزمامدار جهانیان بودند واز آن هنگام که خدا را فراموش کرده وبه مادیگری روی آورده، دچار خود برتربینی وتعصبات قومی وفرقه ای وتشتت وپراکندگی شدند وبا هم به نبرد پرداختند، خداوند لباس کرامت وعزت وخلاقیت را از تنشان بیرون آورد وخیر وبرکت ووفور نعمت را از آنان سلب نموده وبه ذلّت واستعمار مبتلا کرده است. پس جایگاه اتحاد وهمبستگی در جهت دهی جامعه به سوی پیشرفت وتعالی، جایگاه مهم وخطیری است. هرچه اتحاد میان مردم بیشتر باشد، حرکت مردم به سوی جامعه مطلوب سرعت بیشتری می یابد. اتحاد، در بسترها وزمینه های گوناگونی قابل توجیه است؛ زیرا گاهی براساس باورها شکل می گیرد وگاهی بر ملیت ونژاد قابل پی گیری است وزمانی وطن وجغرافیا این نقش را ایفا کرده ومردم را به سوی اتحاد وهمدلی حرکت می دهند. پس اتحاد دارای بسترهای مختلفی است که با رویکردهای اعتقادی، اجتماعی، نژادی، جغرافیایی و... توجیه می شود. باورداشت مهدویت که مورد قبول همه گروه های اسلامی بوده واز باورهای اصیل ومهم آن ها به شمار می آید، سوژه مناسب ومهمی برای ایجاد اتحاد میان مسلمانان وجوامع اسلامی می باشد.

1397/10/25

صفحه آرشیو

پربيننده ترين مطالب

آخرین مطالب

یادداشت ها

معرفي کتاب

حدیث

امام باقر علیه السلام : تَزَيَّن للّه‏ِِ بِالصِّدقِ فِي الأعمالِ

با راستْ كردارى، خود را براى خدا بياراى.

گزیده تحف العقول، ح۱۳۵

لینک های مفید