بررسی و نقد سنخیت علت و معلول در فلسفه اسلامی

در تبیین پیدایش جهان ممکن بعضی از متکلمان، افزون بر پیشینه عدم زمانی، برای موجودات اصل علیت را نیز انکار کرده و ارتباط واجب و ممکن و یا خالق و مخلوق را به نحو فاعل ایجادی تفسیر کرده اند. در برابر، بسیاری از فیلسوفان معتقد به پیشینه وجودی برای موجودات اند و بر اصل علیت و ارتباط ایجاد ایجابی تأكید دارند و برخی از آنان در تقریر و تبیین ارتباط ایجاد ایجابی، سنخیت را امری ضروری دانسته اند. از این رو در تفسیر ارتباط جهان ممکن با خالق و آفریدگار، به طور عام سه دیدگاه بینونت، عینیت و سنخیت ارائه شده است. این نوشتار، نظریه ضرورت سنخیت در اصل علیت در فلسفه اسلامی را بررسی می کند؛ بدین ترتیب که پس از تحلیل و تبیین مسئله، نقدهای وارد شده به آن را بررسی کرده و سرانجام سنخیت را بر مبنای وجودشناسی فلسفی، به عنوان امری بدیهی طرح می کند

1398/4/27

نظام معنا و معرفت از دیدگاه سید حیدر آملی

سید حیدر آملی دیدگاه خود در باب معرفت شناسی را بر وجودشناسی تثلیثی قرار داده و با طرح مباحث تثلیث در معرفت شناسی، به یک نوآوری دراین باره دست زده است. از مهم ترین نکاتی که علامه سید حیدر در معرفت شناسی بر آن تکیه کرده اینکه ایشان همواره معرفت را یک حقیقت واحد می داند که دارای سه مرتبه اصلی است که این مراتب نیز به صورت تشکیک است. وی از این نکات کمک می گیرد تانزاع ظاهری فهم های متفاوت در حوزه عرفان، از جمله نزاع بین صوفی و شیعه را برطرف نماید. علامه سید حیدر تثلیث هایی را در باب معرفت شناسی با عناوین خاصی چون «شریعت، طریقت و حقیقت»، «رسالت، نبوت و ولایت»، اسلام، ایمان و ایقان» و «وحی، الهام و کشف» مطرح می کند و با بسط کلام و دقت کافی و اندیشه ناب، درباره آن به سخن می پردازد. بدیهی است تثلیث در باب معرفت، مبتنی بر تثلیث در وجودشناسی اوست. در این نوشتار به تحلیل و بررسی نگاه تثلیث گونه او در باب معرفت شناسی پرداخته و به کلید حل تفاوت در فهمها و معرفتها اشاره خواهیم کرد.

1398/4/21

عقل نظری و عملی از دیدگاه ابن سینا

عقل عملی را به عنوان مدبر بدن و ناظر به سوی عمل یا موجد شوق در نفس معرفی نمی کند. بلکه گونه ای استنباط را نیز در این قوه ملحوظ می دارد. به گونه ای که با استمداد از عقل نظری، آراء کلی را تبدیل به آراء جزئی می نماید تا در راستای فعل قرار گیرد.

1398/4/21

واکاوی معنا شناختی عقل نظری وعقل عملی از نظرگاه ملاصدرا

با توجه به نظام وارگی تفکر صدرایی، بحث و بررسی معناشناختی عقل عملی و نظری، ذیل موضوع نفس شناسی مورد توجه ملاصدرا قرار گرفته است. در این مقاله با روی آوردی توصیفی تحلیلی، به تبیین آرای ملاصدرا در حوزه معناشناسی عقل عملی و عقل نظری و بررسی قلمرو معرفتی آنها پرداخته شده است. ملاصدرا عقل را از قوای نفس ناطقه دانسته و در بیان کارکرد آن، به دو قوه عالمه وعامله اشاره کرده است. او معتقد است این دو قوه هر چند دارای کارکردهای متفاوتی هستند اما بنحوی با یکدیگر تلازم دارند؛ عقل نظری با توجه به نقش ادراکی یی که در فهم کلیات دارد، در تأمین مفاهیم پایه یی اخلاق و علم اخلاق نقش آفرینی میکند و عقل عملی بواسطه این مفاهیم پایه، به ادراک امور عملی جزئی میپردازد. ملاصدرا با مدرک دانستن عقل نظری در مفاهیم کلی، آن را منشأ شکلگیری دو حکمت نظری و عملی میداند. در مورد عقل عملی نیز، نه بسان برخی از حكما عقل عملی را قوه یی صرفا عامله دانسته و نه مانه برخی دیگر، برای عقل عملی شأنیتی همطراز با عقل نظری قائل است بلکه برای عقل عملی به نوعی ادراک جزیی توأم با استنباط معتقد است.

1398/4/16

قاعده امکان اشرف بر اساس حکمت متعالیه در اثبات جوهر عقلانی

در مباحث علت و معلول ثابت شده است که ملاک معلولیت، ضعف وجودی است. پس هرجا بتوان موجود کامل تر و قوی تر را فرض کرد، به گونه ای که موجود ضعیف تر، شعاعی از وجود آن به حساب آید و نسبت به آن استقلالی نداشته باشد، چنین فرضی ضرورت خواهد داشت.

1398/4/14

بررسی تطبیقی رابطه ی ذهن و عین از منظر ملاصدرا و هگل

وجود رابطه ی ذهن و عین یا عدم رابطه و مطابقت و یا دو گانگی آن دو، همواره یکی از دغدغه های فکری فیلسوفان در طول تاریخ فلسفه و زیر بنای اندیشه بشر و همه علوم، بوده و هست. اندیشمندان شرق و غرب موضع های متفاوتی در قبال این امر اتخاذ کرده اند. تحقیق حاضر به شکل مقایسه ای و تطبیقی، دیدگاه دو فیلسوف بزرگ شرق و غرب ملاصدرا و هگل را در حل این معمای بزرگ می کاود. این دو فیلسوف، هریک با روشهای خاص خود بر وحدت ذهن و عین صحه گذاشته و معتقدند با روش عقلانی و فرا رفتن از سطح ظاهری پدیده ها، می توان با عین برتر آنها متحد شد و این اتحاد وجودی است که دو گانگی ذهن و عین را از میان بر می دارد.

1398/4/8

«رسالة العشق» ابن سینا و تأثیر آن در ملاصدرا

صدرالمتألهین، براساس مبانی اصالت، وحدت و تشکیک وجود، عشق را مساوق هستی شمرده و آن را بر حسب مراتب وجود، در تمامی ذرات عالم، جاری دانسته است. او عشق را از نهاده های الهی در ذات آدمی برمی شمارد و آن را سرشار از حکمتها و مصلحت ها می داند. گرچه تبیین عشق، بر مبنای اصالت الوجود، از شاخصه های تفکر صدرایی به شمار می رود، پیش از او، ابن سینا نیز در «رسالة العشق» خویش، به تحلیل وجودی عشق، بیان احوال و اطوار آن پرداخته است که تا حد زیادی با نگرش عرفا در این باب، مناسبت و همسانی دارد. صدرالمتألهین شیرازی، در تحلیل عشق، از نظر شیخ الرئیس در این رساله، بهره های فراوان برده است. مساوقت عشق با وجود و خیر، تشکیک در عشق، اثبات عشق و شوق در هیولا، تبیین عشق در نفوس نباتی و حیوانی، اثبات عشق در وجود حضرت احدیت و تشریح محاسن و برکات عشق مجازی انسانی، از جمله این تأثیر پذیری ها است.

1398/4/4

مطابقت ذهن و عین در اندیشه ملاصدرا

از نظر ملاصدرا، مسئله مطابقت و عدم مطابقت، در علم حصولی مطرح است؛ زیرا علم حصولی صورتی از شیء در ذهن است، و صورت ذهنی باید با واقع مطابقت داشته باشد. وی بر این باور است که ماهیت واسطه بین عین و ذهن است که در هر دو مرتبه وجودی عینا تکرار شده است. البته اشکالاتی بر نظریه ماهوی ملاصدرا وارد آمده که در نهایت حاکی از آن است که این نظریه نتوانسته به نحو متقن مطابقت ذهن و عین را اثبات کند. از طرف دیگر با توجه به اصالت وجود و تشکیک وجود می توان نظریه این همانی وجود عینی را مطرح کرد که بر اساس آن، علم وجود برتر ماهیت معلوم است.

1398/4/2

حقیقت علم و ادراک در فلسفه ابن سینا و شیخ اشراق (با تاکید بر ادراک خیالی)

اصالت دادن به حس در طول سالیان متمادی سبب شد که بعضی انسانها حقایق را در حد محسوسات تنزل دهند. از طرفی،مبانی معرفتی ابن سینا نیز بر محور عقل می چرخد و بدین وسیله از مرز محسوسات فراتر می رود. اما توجه غالب به قوای حس و عقل مشکل اصلی فلسفه در مسأله ادراک بود که چگونگی گذر از عالم حس به عالم عقل را در ابهام قرار می داد، ایهام مذکور، به طرح مسأله خیال به عنوان رابط بين محسوس و معقول و تثبیت جایگاه آن در مباحث معرفت شناسی منجر می گردد و با عالم خيال منفصل توسط شیخ اشراق به اوج می رسد.

1398/3/29

تحلیلی از عالم بزرخ در وجودشناسی ابن سینا

بر اساس آیات و روایات، عالم برزخ میان زندگی دنیایی و حیات اخروی قرار گرفته است و بر اساس متن های فلسفی، عالمی میان عالم مجردات و عالم مادي محض است و حد وسط بودن آن ایجاب می کند که نه به کلی واجد ماده و مقدار و بیگانه از عالم مجردات باشد و نه به کلی فاقد ماده و مقدار و بیگانه از عالم مادی، بلکه با داشتن مقدار و صورت بدون ماده، بهره ای از عالم مجردات و بهره ای هم از عالم مادی دارد. ابن سینا با استناد به قائم بودن صورت جسمیه به ماده و محال دانستن تحقق صورت و شکل و مقدار بدون ماده، عالم برزخ و معاد جسمانی را قابل اثبات نمی داند، از این رو، در مراتب هستی مورد نظر او، جایگاهی برای عالم برزخ وجود ندارد و جایگاه نفوس بعد از مرگ را نیز با تأکید بر عالم افلاک و عقول تبیین می کند. در این مقاله، آرای ابن سینا در مورد عالم برزخ، زندگی و عوالم بعد از حیات مادی، تبیین و بررسی خواهد شد.

1398/3/27

ابطال گرايي در بوته نقد

در مكتب ابطال گرايي، رابطه ميان نظريات و حقايق نه از نوع ايجابي، بلكه سلبي است؛ يعني با دانستن ابطال هاي متعددي كه به دست آورده ايم، مي دانيم جهان بدان گونه كه قبلا مي انديشيديم، عمل نمي كند و آنها باطل شده است. در مكتب «ابطال گرايي»، ابطال ها و سلب ها اصل هستند و تأييدها نقش فرعي ايفا مي كنند. نقش ايجابي نظريه را مي توان چنين بيان داشت كه نظريه جديد واجد تأييداتي است كه در نظريه سابق نبوده است. بنابراين، در ابطال گرايي، نمي توان ادعاي تطابق كامل يك نظريه با واقعيت را داشت، بلكه مي توان گفت: نظريات علمي به تدريج، به حقيقت نزديك تر مي شوند. از آن رو كه هر نظريه لاحق فاقد ابطال هاي سابق است، نظريه لاحق از اين بابت كه تعدادي از ابطال ها و اشتباه هاي نظريه سابق را ندارد، كامل تر و به حقيقت نزديك تر شده است.

1398/3/20

تنظيم جهان ذهن و عين در جهت کشف حقيقت (1)

بحث اصلي نگارنده در اين بخش، نتيجه گيري از مطالب گذشته، در تبيين چگونگي گسترش يقين در قلمرو علوم تجربي، متافيزيک، الهيات و علوم انساني است.

1398/3/14

میانی اندیشیِ صدرایی در هستی شناسی، متّکی بر وجود منبسط

فلاسفه مسلمان به منظور تبیین نحوه ارتباط میان مراتب هستی، اموری را به مثابه میانی ها مطرح ساخته اند. در فلسفه ملاصدرا، وجود منبسط، به عنوان صادر اول، میان هویت غیبیه و ماهیات قرار دارد. این وجود مجرای مبانی هستی شناختی اصالت، وحدت و تشکیک در وجود است. بنابراین هستی شناسی مبتنی بر نقش میانی این وجود، ظهور مبسوطی است از میانی اندیشی صدرایی، بر اساس این ساختار میانی اندیشانه، امکان بی نهایت امور میانی وجود دارد که اگرچه نام و تعین آنها ناشناخته است ولیکن وجود آنها انکار ناپذیر است. وجود منبسط وجود واحدی است که در عین حال شامل مراتب بی نهایت است و همیشه مرتبه ای میانی، میان دو مرتبه هستی شناختی از این وجود، قابل فرض است. بنابر این همه هویاتی که فلاسفه پیشین به عنوان میانی ها بدان اشاره کرده بودند، می تواند به عنوان مراتب این وجود واحد تبیین شود. ثمره چنین تبیینی را در حل مسائلی نظیر وحدت و کثرت فعل خداوند، حقیقت علم و جایگاه کلام و صورت نوعیه می توان مشاهده کرد.

1398/3/11

تطابق عین و ذهن در بحث وجود ذهنی

درباره ی فلسفه ی پیدایش و شکل گیری بحث وجود ذهنی ، دو نظریه وجود دارد. برخی بر این در مقابل، گروهی معتقدند وجود ذهنی، بحثی وجودشناختی و در مقام اثبات وجود ذهنی در کنار وجود خارجی است. در این نشست استاد فیاضی با تأکید بر دیدگاه دوم، در پی تبیین این نکته است که نظریه ی کسانی که معتقدند ماهیت برخی از اشیا و واقعیت ها به ذهن می آید و نیز نتایج و پیامدهایی که از این نظریه بدست می آورند، نادرست است. از نظر ایشان نظریه ی وجود ذهنی نه تنها مشکل مطابقت را حل نمی کند؛ بلکه این مشکل، خود بر نظریه ی وجود ذهنی مبتنی است و راه حل آن را باید از راه دیگری جست.

1398/3/5

بررسی و تحلیل نسبت انسان با طبیعت در فلسفه ملاصدرا

انسان در فلسفه ملاصدرا از جایگاه ویژه ای برخوردار است. او تنها موجود ممکنی است که دارای مراتب وجودي متناظر و مطابق با عوالم و مراتب وجودی است. اصول و قواعد تأسیس این نظام فلسفی از قبیل اصالت و تشکیک در وجود و به ویژه دو اصل حرکت جوهری و اتحاد عالم و معلوم و همچنین مراحل تكوين نفس و نسبت آن با بدن، می تواند مبنای فلسفه زیست محیطی را شکل دهد که به واسطه آن بتوان راهکارهایی برای تبیین نسبت انسان و طبیعت ارائه کرد و بر اساس آن بحران زیست محیطی که طبیعت از آن رنج می برد، مدیریت شود. در نظام فلسفی حکمت متعالیه، طبیعت به عنوان تجلی و ظهور موجودی که همچنان در حدوث و بقاء از او تأثیر می پذیرد و به تناسب بهره ای که از وجود دارد: واجد علم، ادراک و شعور است و نمایانندۂ باطن و پیدای ناپیدای حقیقت هستی است. بنابراین، تعامل انسان با این موجود زنده به کلی با آن چه در فلسفه زیست محیطی مبتنی بر فلسفه غرب تعریف شده، متفاوت است و میان انسان و طبیعت یک اتحاد وجودی برقرار است، تبیین و تحلیل معنای انسان و طبیعت در فلسفه ملاصدرا و بیان نسبت آن دو از اهداف اصلی این مقاله است.

1398/3/2

زمان بدون گذر در فلسفه صدرا

نظریه ای را که بر اساس آن، زمان واقعیت دارد ولی گذر زمان واقعیت ندارد، نظرية «زمان بدون گذر» می نامیم؛ گذر زمان، به تعبیری، برآمده از زنجیره ای از رویدادهاست که در آن، هر رویداد در نسبت با «اکنون مرتب می شود. هدف اصلی این مقاله واکاوی دیدگاه صدرالمتألهین درباره گذر زمان است. در این راستا نشان می دهیم که او از سویی بنیاد زمان را زنجیر های عینی از رویدادها میداند که در آن، هر رویداد در نسبت با رویدادهای دیگر مرتب می شود که در نسبت با اکنون، و از سوی دیگر، برای اجسام اجزاء زمانی در نظر می گیرد و در مورد اتصال اجزاء زمانی یک موجود تحلیلی دارد که مطابق آن، تمایز وجودی صیان مقصدهای گذشته، اکنون و آینده از میان می رود. هردو سوی این قضیه تنها با نظرية زمان بدون گذر همخوانی دارد نه با نظريه رقیب آن این نظریه که زمان و گذر زمان، هردو واقعیت دارند). بدین لحاظ می توان گفت که صدرا به نظریه زمان پذون گذر گرایش دارد. این مطلب می تواند لوازم هستی شناختی برخی مفاهیم کلیدی فلسفه صدرا مانند حرکت جوهری و حرکت به معنای قطع را روشن تر سازد

1398/2/30

نقدي بر قاعده ي الواحد و اصل سنخيت

نويسنده ي محترم در مقاله ي مزبور، سعي در نقد و تضعيف قاعده الواحد داشته است؛ به اين شکل که، اول تصويري نادرست و نامطلوب از قاعده ارائه کرده و سپس مبناي موهومي بر آن ذکر کرده و هم قاعده و هم مبناي آن را نقد و رد نموده است

1398/2/27

رابطه ی واجب و ممکن

یکی از فروعات مهم قانون علّیت، قاعده ی سنخیت است که مبتنی بر آن علل معیّن همواره دارای معلول هایی معیّنی خواهند بود و نمی توان هرمعلولی را مستند به هرعلتی دانست. پذیرش اصل علیت بدون اعتبار قاعده ی سنخیت گرچه به این معناست که هیچ معلولی بدون علت پدید نمی آید؛ اما موجب می شود صدور هر معلولی از هرعلتی جایز باشد. فلاسفه، قاعده ی سنخیت را در بستر رابطه ی واجب و ممکن و برای توجیه کثرات عالم بکار می برند. به اعتقاد ایشان، مفاهیم و صفاتی چون وجود به نحو مشترک معنوی بر خدا و مخلوقات حمل می شود؛ یعنی هیچ تغایر معنایی و مفهومی بین صفات و امور قابل اطلاق بر خدا و مخلوقات وجود ندارد. معلول بالذات مانند علت بالذات وجود است و هر وجودی عین خارجیت و منشأ آثار و طاردیت عدم است. این دلیل مبتنی بر اصالت وجود و وحدت سنخی وجود است. در دار تحقق هم علت و هم معلول وجود است؛ ولی علت در مرتبه ی خودش وجودی نامحدود و غنی بالذات و قائم بالذات و مستقلی است که به هیچ شی وابسته نیست؛ ولی وجود ممکن به تمام ذات فقیر، محتاج و وابسته به علت است. متکلمان نیز گرچه اصل علیت را می پذیرند؛ اما معتقدند پذیرش سنخیت موجب تشبیه و اشتراک میان واجب و ممکن و عدم تقدم و اولویت یکی بر دیگری در خالقیت و مخلوقیت می گردد. ایشان به منظور فرار از افتادن در دام تشبیه، حکم به تباین کامل میان خدا و خلق نموده و هرگونه سنخیتی میان آن ها را به شدت نفی کرده اند. از نظر این گروه، انکار هرگونه مناسبت میان واجب و ممکن مناسب با مقام تنزیه و تجرد حق بوده و اعتقاد به سنخیت سقوط به ورطه ی تشبیه میان واجب و ممکن خواهد بود. استاد فیاض در این نشست به بررسی ادعای دو گروه فلاسفه و متکلمان در مورد رابطه میان واجب و ممکن (سنخیت یا تباین) پرداخته و ضمن تشریح و تبیین مختصر ادله ی دو گروه، در پایان به بیان وجه جمعی میان دو قول و تبیین رابطه ی اصلی سنخیت با مسئله ی تشبیه و تنزیه می پردازد.

1398/2/18

چهار بعدی انگاری و مسأله ی اتصال اجزای زمانی در فلسفه ی معاصر و فلسفه ی صدرا

چکیده اگر یک جسم تغییر کند، از یک سو پس از تغییر ممکن نیست. درست همان جسم پیش از تغییر باشد؛ از سوی دیگر، اگر یک جسم پس از تغییر درست همان جسم پیش از تغییر نباشد، موضوع دقیقی برای تغییر نیست، پس گویی هیچ چیز به راستی تغییر نکرده است. یک راه فیلسوفان برای حل این چیستان که در اصل، مسأله پایایی هویت در زمان است، این است که زمان را به درون اجسام راه دهند، نه درون ویژگی های آن ها در این صورت می توان گفت که اجسام، اجزای زمانی دارند، همچنان که اجرای مکانی دارند. به این اعتبار کل یک جسم در یک زمان خاصی وجود ندارد. در عوض، در یک زمان، تنها یک جزء زمانی با یک مرحله ی زمانی آن وجود دارد؛ از این دیدگاه، با نام چهار بعدی انگاری یا نظریه ی اجزاء زمانی یاد می کنیم. در این مقاله، نخست نشان می دهیم که چهار بعدی انگاری چگونه در حل چیستان های پایایی هویت در زمان، مانند تغییر ذاتی و ترکیب مادی به کار می آید. سپس اثبات می کنیم که ملاصدرا نیز با پشتیبانی از مفاهیمی مانند حرکت به معنای قطعه و حرکت جوهری ، چهاربعدی انگار است، بحث دیگر این مقاله درباره ی قسمت چهار بعدی انگاری با هستی شناسی زمان است؛ این مبحث چگونگی اتصال اجزای زمانی یک چیز را روشن می سازد. در این راستا، همچنین تحلیل صدرا را برای مساله ی اتصال این اجزا واکاوی می کنیم.

1398/2/7

ارزش خودساخته ی همه چیز

هگل و دیگر فیلسوفان مکتب ایده آلیسم آلمان از مفاهیمی چون «روح»، «ذهن»، «خدا»، «مطلق»، «ذات لایتناهی» و مانند آن شروع می کردند و این مفاهیم را واپسین حقیقت می شمردند. فوئرباخ با پافشاری بر این که فلسفه باید از جهان محدود مادی آغاز شود، دوباره این رابطه را وارونه کرد. مارکس نیز به پیروی از فوئرباخ تفسیر تازه ای از هگل به دست داد، یعنی هگل به مثابه فیلسوف انسان و نه فیلسوف «ذهن». این مقاله به تفاوت تفسیر مارکس و فویرباخ از هگل می پردازد.

1398/1/30

ابن سینا و نقش متافیزیک در هرمنوتیک دینی

«ابن سینا و نقش متافیزیک در هرمنوتیک دینی»، یک بررسی میان رشته ای است که بین دانش متافیزیک، هرمنوتیک و متون دینی (کتاب و سنّت) ارتباط برقرار می کند. مسئلۀ این مطالعه، نقش متافیزیک در فهم کتاب و سنّت و معضلات مربوط به آن است. این مطالعه بنیادی، تاریخی، تحلیلی است که به روش کتابخانه ای با استفاده از منابع معتبر انجام شده است. یافته های این پژوهش، این است که به نظرِ ابن سینا نفش اصلی در فهم و هرمنوتیک کتاب و سنّت نه با متن و نه با مؤلف متن، بلکه با مفسّر متن است. به نظرِ او مفسّر متن تنها با پیش فرض های عقلانی خود قادر به نزدیکی به افق مؤلف و افق متن دین می شود و از آن تفسیر و فهم شایسته از متن پیدا می کند. ابن سینا با پیش فرض های متافیزیکی در فهم مباحث مربوط به مبدأشناسی، جهان شناسی، فرجام شناسی، نبی شناسی وارد جریان فهم متن شده است. او براساس این پیش فرض ها به نتایجی دست یافته است که با نگرش رسمی از ظاهر متن دین هم خوانی ندارد؛ ولی با این حال او راهکار خود را از فهم دین، راهکاری بایسته می داند.

1398/1/28

درباره ی تراژدی- کمدی وجود

دل مشغولی نیچه، پرسش مربوط به مقصود وجود است. او این پرسش را در زمینه یی بسیار ویژه طرح می کند: اگر، آن گونه که او باور داشت، خدا و تمام چیزهای مورد حمایت او مرده اند، و اگر ارزش های مسیحی دیگر نمی توانند بنیادهای اخلاقی و فرهنگی تمدن اروپایی را بسازند، آنگاه این پرسش «بی درنگ و هولناک به ذهن ما می آید: آیا وجود اصلاً هیچ معنایی دارد؟»

1398/1/23

ویژگی های حیات معقول به عنوان هدف متعالی انسان و راه های وصول به آن در اندیشه علامه محمدتقی جعفری

غايت انگاري و آينده نگري به عنوان يک امر فطري، همواره انسان را وادار به پژوهش در کشف اسرار و رموز پديده هاي عالم، نظام هستي و وجود خود نموده است. اگر پرسش گري در ساختار ذهن انسان نبود و اگر ذهن انسان، در طلب هدف و غايت نبود، گره از هيچ مشکلي در سراسر عالم انساني گشوده نمي شد. علامه جعفري با ارائه الگوي «حيات معقول» به عنوان هدف متعالي جامعه بشري، فلسفه هستي انسان را انتقال از حيات معمول به حيات معقول مي داند. حيات معقول، حيات آگاهانه اي است که نيروها و فعاليت هاي جبري و جبرنماي حيات طبيعي را با برخورداري از آزادي در اختيار، در مسير اهداف تکاملي نسبي تنظيم نموده و شخصيت انساني را که تدريجاً در اين گذرگاه ساخته مي شود، وارد هدف اعلاي حيات مي نمايد. اين هدف متعالي، شرکت در آهنگ کلي هستي وابسته به کمال برين است. جلوه عالي حقيقت رو به كمال، حيات آگاه نسبت به حقايق والاي هستي، رهيدن از دام كميت ها و ورود به آستانه ابديت از ويژگي هاي حيات معقول است. هدف نگارش اين نوشته، تحليل هدف متعالي انسان و راه هاي وصول به آن در انديشه اين متفکر مي باشد.

1398/1/19

نقدهایی بر مسائل مشترک و فلسفی اگزیستانسیالیسم

فلسفه اگزیستانسیالیسم نیز به مثابه محصول فکری بشر، مطمئنا هیچ گاه بدون خطا و کاملا درست نخواهد بود و دارای نقد و انتقاداتی است که در این مقاله به آنها اشاره خواهیم کرد. تفرد انسانی، درون ماندگاری، آزادی و... از جمله ی این نقدهاست که برای خواندن آنها با ما همراه باشید.

1398/1/16

تاثیر اندیشه فلسفی ابوالبرکات بغدادی بر نیوتن

فیزیک با کتاب اصول ریاضی فلسفه طبیعی نیوتن پا به عرصه وجود می گذارد. در این کتاب نیوتن برخی از آرای فلسفی پیشینیانش را بدون ارائه ادله فلسفی می پذیرد . او در بقیه کتاب این آرای فلسفی را در کنار ریاضیات(بیشتر هندسه) زمان خودش به کار می گیرد تا مسائل مختلف فیزیکی (عمدتا نجومی ) را حل و محاسبه کند. او در آرای فلسفی اش از ابوالبرکات بغدادی تاثیر پذیرفته است که در این مقاله به دو مورد آنها اشاره می کنیم.

1398/1/2

زندگی و تفکرات ژان پل سارتر نگاهی به سرگذشت و تفکرات فیلسوف بزرگ غرب

ژان پل سارتر هرچند که زندگی پر فراز و نشیبی داشته است و تفکراتش نیز در برهه ای از زمان دچار تغییراتی شده است، اما همچنان به عنوان فیلسوفی بزرگ و نام آشنا در تاریخ فلسفه ی غرب می درخشد و آثارش هنوز روشنی بخش بسیاری از نو اندیشان غربی و غیر غربی است. برای آشنایی با زندگینامه و تفکرات این بزرگ فیلسوف اگزیستانسی با ما در این مقاله همراه شوید.

1397/12/29

هرمنویتیک و هستی و زمان هایدگر مساهمت هایدگر از جهت طرح علم هرمنویتیک در هستی و زمان

به همان سان که دیلتای به علم هرمنویتیک در افق طرح خودش برای یافتن نظریه ای از حیث تاریخی جهت دار در خصوص روش « علوم انسانی» توجه کرد، هایدگر نیز از کلمه ی « علم هرمنویتیک» در متن طلب بزرگ ترش برای هستی شناسی « بنیادی» تر استفاده کرد. می توان گفت که هایدگر از دعاوی Leben [ زندگی] در برابر Geist [ روح] در سنت آن دو فیلسوف بزرگ زندگی، نیچه و دیلتای، دفاع کرد ولیکن با شیوه ای متفاوت و در سطحی متفاوت. هایدگر، مانند دیلتای، خواستار روشی شد که زندگی را برحسب خود زندگی منکشف می کرد. او در هستی و زمان ( 1927) از مقصود دیلتای در خصوص فهم زندگی از بطن خود زندگی با تأیید نقل قول کرد

1397/12/20

تأویل و کاربرد «نظریه مراتب وجود» در معماری

نظریه مراتب وجود جایگاه هر پدیده ای را در عالم هستی مشخص می کند. به کمک این نظریه می توان مرتبه وجودی هر چیزی را، از حالت انسان گرفته تا یک اثر هنری و معماری، یا یک نظریه علمی و اجتماعی و یا هر چیز دیگری مورد تأمل و تفحص هستی شناسانه قرار داد. این نظریه بر پایه های بسیار مستحکم و معتبر حکمت باستان و حکمت اسلامی بنا نهاده شده است. حکمتی که ابن سینا، ابن عربی، سهروردی و سر آخر حکیم متاله و بزرگ ایرانی ملاصدرا آن را انسجام و نظم بی نظیری داده اند و آن را مکتب «اصالت وجود» نامیده اند که بعدها به «حکمت متعالیه» مشهور گردیده وتوجه عموم متفکران اسلامی را به خود جلب کرده است

1397/12/19

زيبايى شناسى در فلسفه اسلامي

فيلسوفان بزرگ مسلمان، اثرى كه منحصراً به زيبايى شناسى بپردازد، تأليف و تصنيف نكرده اند. با اين حال، نوشته هاى آنها به موضوعاتى اشاره دارد كه ممكن است فيلسوفان معاصر، آن موضوعات را تحت عنوان زيبايى شناسى بررسى كنند. ماهيت زيبايي ضمن مباحثى درباره ارتباط خداوند و صفات او با افعالش، از سوى فيلسوفان مسلمان مورد توجّه قرار گرفته است اين مباحث با الهام از منابع نوافلاطونى؛ همچون الاهيات شبه ارسطويى ارسطو، مجموعه اى مبتنى بر انئادهاي فلوطين، شكل گرفته است. هم چنين در آثار متأثر از فن خطابه و شعر ارسطو، به ملاحظاتى درباره زيبايى هنرى و خلاّقيت پرداخته شده است و فيلسوفان مسلمان، برخى از ديدگاه هاى افلاطون درباره ادبيات و محاكات، به ويژه ديدگاه هايى را كه در [كتاب] جمهورى بيان شده، اخذ كرده اند.

1397/12/17

حُدوث و قِدَم در هستی شناسی و جهان شناسی

حدوث در لغت به معنی رخ دادن و روی دادن رویدادی تازه و نیز به معنی پدید آمدن و پیدا شدن امری تازه و نو و مفهوم مقابل آن قِدم است. در اصطلاح فلسفه و کلام، حدوث و قدم، اصطلاحی است مشترک در دو حوزه: یکی، حوزه ی هستی شناسی یا امور عامه

1397/12/14

صفحه آرشیو

آیا همه چیز ماندگار است؟

اثبات گرایی منطقی، که امور محصل تجربی را به عنوان مبنای نهائی استدلال خود مسلم می پندارد، برخلاف اثبات گرایی قدیمی تر فیلسوف فرانسوی، اگوست کنت، دیگر تجربه حواس را نقطه آغاز خود قرار نمی دهد.

1398/4/21

نگاه آیات و روایات به موضوع علت

سنت اسباب در تمامی اجزای عالم جریان دارد و خدا بر صراط مستقیم است که همان صراط علیت و سبیت است. پس خداوند علت همه پدیده هاست یعنی همه پدیده ها به او نیازمند است. علت در قرآن و حدیث علت به معنای این که یک پدیده فاعل داشته باشد، نه تنها مورد پذیرش آیات و روایات است، بلکه اساسا توحید افعالی و براهین وجود خدا مبتنی بر همین معنا و اصل علیت است. وقتی می گوییم خدا فاعل حقیقی همه افعال و ایجاد کننده همه پدیده هاست، بدین معناست که خدا را به عنوان فاعل معرفی می کنیم؛ یعنی همان که در اصطلاح خاص فلسفی به آن علت گفته می شود.

1398/4/14

تحلیلی از ویژگی های صفات افعال الاهی

شناخت خداوند یا همان مبدأ هستی همواره یکی از دغدغه های اصلی بشر بوده است. از این رو بخش عمده ای از آموزه های ادیان آسمانی نیز در پاسخ به این دغدغه، به توصيف او اختصاص یافته است. اما از آن جهت که شناخت ذات او به دلایل عقلی و نقلی امکان پذیر نیست، حکمای الاهی و متکلمان و آموزه های وحیانی شناخت خداوند را در قلمرو صفات دانسته و صفات الاهی را به صفات معرف ذات و صفات مفسر فعل الاهی تقسیم نموده اند. همان طور که صفات معرف ذات و برگرفته از ذات کامل الاهی دارای ویژگی هایی است، صفات فعلی نیز که برگرفته از افعال الاهي است، دارای ویژگی ها و معنای خاصی است در این مقاله، بر آنیم تا به لحاظ نظام معنایی، تفسیری هماهنگ و معنادار از صفات فعل ارائه داده، ویژگی های خاص صفات فعلی را از دیدگاه متکلمان وحكماء مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.

1398/4/5

جهان هستی حادث و قدیم

ازلیت حق سبحانه نه به معنی تقدم زمانی است؛ بلکه به معنی اطلاق وجودی است که لازم آن احاطه وجودی وی به همه اشیاء می باشد. بنابراین ازلیت و ابدیت و معیت حق نسبت به اشیاء، به یک معنی برمی گردد و آن احاطه اطلاقی وجود اوست به وجود همه اشیاء.

1398/3/29

جریان شناسی اندیشه در جهان عرب

در دوران معاصر، بحران های پی در پی، نقش اساسی در شکل گیری و تحول اندیشه های سیاسی در جهان عرب داشته است. یعنی می توان گفت که بحران زدگی خصیصه اندیشه عرب است و بحران زدگی آن به شدت محسوس است البته اندیشه سیاسی، به عنوان پاسخی به این بحران ها، ذاتی سیال داشته و نمی تواند ثابت باقی بماند و تحول آن با توجه به تحولات حادث شده، امری طبیعی است.

1398/3/20

ولايت و امامت از ديدگاه ملاصدرا

واژه ولایت در لغت معانی فراوانی دارد و علمای لغت هر یک به ذکر آن پرداخته اند. راغب اصفهانی (وفات 425هـ .ق) در مفردات میگوید: «الولاء» و «توالی» به معنای آن است که دو چیز یا بیشتر از آن، طوری قرار گیرند که بینشان هیچ چیز دیگری فاصله نیندازد و «ولایت» با کسره، به معنای یاری کردن و نصرت و با فتحه به معنای متولّی شدن در امر سرپرستی است

1398/3/14

معادشناسی صدرا

مسئله معاد،که در اسلام بسیار مورد تاکید قرار گرفته بگونه‏ای‏ که حیات دنیوی بعنوان مزرعه و مقدمه‏ای برای حیات اخروی‏ منظور شده،در ادیان و مکاتب دیگر نیز از دیرباز مطرح بوده‏ است.این مسئله از اساسی‏ترین انسانی است که با بقا و سعادت وی ارتباط دارد و طبعا هیچ انسانی نمی‏تواند نسبت به آن‏ بی‏تفاوت باشد.

1398/3/6

«مارتین لوتر» و «آیین پروتستان» زمینه سازان صهیونیسم مسیحی

مارتین لوتر (Martin Luther، 1483- 1546/م)، کشیش آلمانی، در زمانی که فروش سند آمرزش گناهان از سوی کلیسای کاتولیک در اروپا رواج داشت، برضدّ این پدیده و خودکامگی این کلیسا شورید و با تأسیس مذهب پروتستان (Protestant)، 95 اصل اصلاحی خود را که در بردارنده ی اعتقاد او به مرجع بودن متون مقدس، در زندگی مذهبی بود، بر سَرْ درِ کلیسای «ویتنبرگ» (Wittenberg) در (سال 1517/م) نصب کرد. با ظهور مذهب پروتستان، تحولات زیادی در باورهای آیین مسیحیت پدید آمد. مهم ترین عامل این تحولات آن بود که لوتر فهم حقایق دینی را از انحصار رجال کلیسا خارج ساخته و آن را در دسترس ادراک شخصی افراد، اعلام کرد

1398/2/27

بررسی دو دیدگاه درباره ی مستقلّات عقلیّه

طبق یک نظر رایج، آنچه که ما آن را «مستقلّات عقلیّه» نامیدیم، از «مشهورات» محسوب می شود. مرحوم علّامه مظفّر در کتاب «المنطق»، در بحث از مبادیِ هشت گانه ی اقیسه (مانند یقینیّات و مظنونات و...)، مشهورات را سومین مبداً از مبادی اقیسه می داند. دلیل ایشان در تسمیه ی مستقلّات عقلیّه به مشهورات، چنین است: «لأنّها القضایا الّتى لا عُمدَةَ لها فى التّصدیق إلاّ الشَهرة و عمومُ الاعترافِ بها، كَحُسنِ العَدلِ و قُبحِ الظُّلمِ.»

1398/2/18

«تکفیر» گذشته، حال، آینده

انتشار این مقاله به منزله تایید همه یا بخشی از آن نمی باشد و مسئولیت محتوای آن به عهده نویسنده محترم می باشد . کاربران محترم می توانند نظرات خود را در پایان هر مقاله ، با نام حقیقی یا مستعار مطرح نمایند . بدیهی است که نظرات و پیامهایی که نافی قانون و ادب نباشد و حاوی تهمت و توهین و هتک حرمت شخصیت های حقوقی و حقیقی نیستند پس از بررسی منتشر خواهند شد.

1398/2/7

مبانى معرفت‏ شناسى مفاهيم ماوراى طبيعى دينى

در اين مقاله به طور اختصار در دو مقوله بحث‏شده‏است: الف - موانع ومشكلاتى كه براى انسان در باب فهم مفاهيم ماوراى طبيعى دينى پيش مى‏آيد موانعى از قبيل انس به محسوسات، محدوديت زبان بشرى وتطور زبان. ب - مبانى وصول به معرفت مفاهيم ماوراى طبيعى دينى. در اين قسمت مسائل زير بحث‏شده‏است:1 - راههاى شناخت كدام است ومفاهيم دينى را چگونه واز چه راهى مى‏توان شناخت؟ 2 - آيا هستى داراى مراتب است؟ حقايقى كه مفاهيم دينى از آنها حكايت مى‏كند در كدام مرتبه هستى جاى مى‏گيرند؟ 3 - فاعل شناسنده بايد چه ظرفيتها وصلاحيتهايى داشته باشد تا شايستگى درك اين مفاهيم را داشته باشد. 4 - خداوند با چه زبانى بابشر سخن گفته وبه عبارت ديگر زبان دين چه زبانى است؟ آيا الفاظ دينى در همان معنايى استعمال مى‏شوند كه در عالم محسوسات به كار مى‏روند يا اينكه زبان تمثيلى وسمبليك است ومفاهيم به نحو مشترك معنوى در حقايق محسوس ومعقول به كار مى‏روند واين مفاهيم محسوس همچون اصل وجودات محسوس آيه ونشانه آن مفاهيم نا محسوس هستند؟ نتيجه اينكه گذر از آن موانع ومعرفت‏به اين مبانى مى‏تواند ما را به معرفت آن حقايق برساند. «الحمد لله على ما عرفنا من نفسه والهمنا من شكره وفتح لنا ابواب العلم بربوبيته ودلنا عليه من الاخلاص له فى توحيده‏»

1398/1/30

علم دینی و چالش های عملیاتی آن

سالهاست که بحث علم دینی در کشور ما مطرح شده است. این بحث مانند تمام بحثها مخالفان و موافقانی دارد. در این مقاله نگاهی اجمالی خواهیم داشت به نظرات مختلف موافقان درباره علم دینی و راهکاری ارائه خواهیم داد برای جمع بین این آراء در عرصه عمل.

1398/1/23

عملکرد کلیسا در قرون وسطی سرنوشت مسیحت را تغییر داد

در میان همه ادوار مسیحی، قرون وسطی بسیار دوره حساس، مهم و سرنوشت سازی در مسیحیت است چرا که این دوره با عملکرد متفاوت و اشتباه کلیسا و پاپ باعث رقم خوردن دوره ای شد که تغییرات زیادی در الاهیات و فرهنگ دین مسیحیت ایجاد شد. آنچه در قرون وسطی از عملکرد پاپها رقم خورد موجب وضعیت کنونی غرب یعنی دین گریزی و دین زدگی مسیحیان شد. پاپ ها وقتی به قدرت رسیدند برای حفظ قدرت و سلطه خود اشتباهات بزرگی را مرتکب شدند که به دین مسیحت خسارت بزرگی وارد ساخت.

1398/1/16

اسلام و آزادی: آزادی تفکر و بیان

اراده انسان منشاء آزادی اوست و آرزوهای او منشاء محدودیت هایی است که برای خودش ایجاد می کند. مسئله آزادی و مصادیق آن، در طول تاریخ از جمله مباحث بسیار پردامنه و مناشقه بر انگیز بوده است. این مسئله، از جمله موضوعاتی است که از فقها و سیاستمداران گفته، تا فلاسفه و متفکرین، در مورد آن به بحث و نظر پرداخته اند.

1398/1/2

شمعون والهیات مدرسی

شمعون «برجسته ترین عارف بیزانسی قرون وسطا» نامیده شده و به او لقب «عالم الاهی جدید» داده شده است. پیش از آن در کلیسا، یوحنای رسول و گریگور نازیانزوسی یکی از پدران کاپادوکیایی به سبب تعلیم خود در مورد خدا «عالم الاهی» لقب گرفته بودند.

1397/12/29

رابطه عقل و وحی در الاهیات مسیحی الاهیات عقلی

یکی از مسایلی که از دیرباز میان اندیشمندان مسیحی مورد بحث وبررسی است مساله رابطه عقل و وحی است. این مسئله در مسیحیت همچون اسلام مورد مناقشه بوده و هست و ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته است. به این معنا که اگر بر فرض اختلاف وتناقض بین یکی از ضروریات عقل و وحی ایجاد شد از نظر فرد مومن کدام بر دیگری مقدم است. بررسی و حل این مسئله در هر دینی بسیار ضروری به نظر می رسد.

1397/12/20

مبارزه با بدعت شورای کلسدون و اتحاد در مسیحیت

اعتقادنامه کلسدون، اعتقادنامه های نیقیه و قسطنطنیه را نقل قول می کند. این اعتقادنامه ها برای گذاشتن سنگ بنای راست دینی و استحکام آن کافی بود، اما تعالیم نستوریوس و ائوتوخس بیانگر این بود که چیزی بیش از این ضرورت داشت. شورای کلسدون، برای حل مشکل تعلیم ائو تو خس که قبلا توسط لئو محکوم شده بود، توسط امپراتور مارسیان تشکیل شد. این شورا در اکتبر سال ۴۵۱ در شهر کلسدون، که کنار تنگه بسفر و در نزدیکی قسطنطنیه قرار داشت، برگزار شد. این شورا چهارمین شورای جهانی کلیسایی محسوب می شود. این شورا، اسقفان أهل انطاکیه را که در «شورای سارق» افسس در سال ۴۹۹ از مقام خود خلع شده بودند، مجددا به مقام اسقفی منصوب کرد. ائوتوخس و دیوسکوروس اسکندرانی از مقام خود خلع شدند. اعتقادنامه های شوراهای نیقیه و قسطنطنیه ، دو نامه از نامه های سیریل (که یکی از آنها عنوان «قاعده وحدت وجود» را داشت) و تعالیم توم به قلم لئو، خوانده شدند و مورد تصویب قرار گرفتند. اسقفان می خواستند تا کار شورا در همین نقطه پایان یابد، اما امپراتور بر آن بود که یک اعتراف نامه ایمان وجود داشته باشد که کل امپراتوری او را متحد سازد؛ و بدین سان تعاریف و تعالیم اعتقادنامه کلسدون به وجود آمد.

1397/12/19

عملکرد کلیسا در قرون وسطی سرنوشت مسیحت را تغییر داد

1397/12/17

وارثان پطرس دیگاه لئوی کبیر در باره ی مسیحیت

بدعت ائوتوخسی چهارمین و آخرین بدعت از بدعتهای دوران اولیه کلیسا، در مورد شخصیت عیسی مسیح است. آریوس الوهیت حقیقی او را انکار کرد. آپولیناریس انسانیت کامل او را انکار نمود.

1397/12/15

یورگن مولتمان سردمدار الاهیات امید در مسیحیت

امید برای نخستین بار نقش مهمی را در نظریه اخلاق اگوستین (Augustine) ایفا کرد، یعنی جایی که به عنوان یکی از سه فضیلت الهیاتی ایمان، امید، محبت یا عشق نمایان شد. امید در الهیات مسیحی به عنوان یکی از سه فضیلت الهیاتی دارای نقشی محوری است. ظهور الهیات امید به دهه 1960 بر می گردد، وقتی که جنگ جهانی دوم به پایان رسید. شخصیت های برجسته الهیات امید عبارتند از: مولتمن، پاننبرگ، متز، و برانتل.

1397/12/6

تئودورت سایروسی و دیدگاه های او

ارمغان تئودورت برای الاهیات، تعلیم او در مورد شخصیت عیسی مسیح است. وی در مناقشه بین نستوریوس و سیریل جانب نستوریوس را گرفت و علیه سیریل مطالبی نوشت که از این میان می توان به رد دوازده ملعون باد سیریل اشاره کرد. تئودورت اواخر قرن چهارم میلادی در انطاکیه به دنیا آمد. او راهب شد و در سال ۴۲۳ تحت فشار قرار گرفت تا مقام اسقفی شهر سایروس را که در پنجاه مایلی انطاکیه قرار داشت، بپذیرد. وی آخرین عالم از مجموع عالمان الاهی بزرگ انطاکیه در قرون چهارم و پنجم بود. وی در شهر سایروس به عنوان شبان نقش مهمی را ایفا می کرد. وی مفسر برجسته ای نیز بود و کتاب مقدس را طبق روش مفسرین مکتب انطاکیه، لفظ به لفظ تفسیر می کرد. وی آثار بسیاری را تألیف کرده و صاحب آثار دفاعیاتی متعددی است.

1397/11/30

آگوستین، الاهیدان تاثیرگذار در کاتولیک و پروتستان

آگوستین به خاطر اهمیتی که دارد هم جزو آبای کلیسا محسوب می شود و هم در زمره الهیدانان قرون وسطی ذکر می گردد. آبای کلیسا و مدافعه نویسان به زبان یونانی می نوشتند و اول بار ترتولیان و آگوستین شروع به نگارش متن الهیاتی به زبان لاتین کردند. او شخصیتی است که هم کاتولیک ها به او اهمیت می دهند و هم پروتستان ها و او به عنوان نظریه پرداز فیض و پدر الهیات لاتین شناخته می شود.

1397/11/26

رنج و عمل نجات بخشی در مسیحیت

پاپ جان پل دوم معتقد است رنج مسیحیان همچون رنج مسیح، نجات بخش است. مسیح به دلیل نجات بشر از آثار گناه اولیه رنج کشید تا بشر را نجات بخشد. بشر با رنج مسیح از تمام شرور ناشی از گناه اولیه نجات یافت. اما معنای نجات، تنها ویژه ی رنج مسیح نیست. هر فرد مسیحی می تواند معتقد باشد که وقتی دارد رنج می کشد در عمل نجات بخش مسیح شریک است چون اگر چه مسیح این عمل نجات بخش را در طول حیات خود با رنج خود به طور کامل محقق کرده است اما این عمل نجات بخش به حیات خود ادامه می دهد و به شکل خاص خود در کل تاریخ بشر تداوم دارد وتوسعه می یابد تا به همه ی آدمیان برسد. در طول تاریخ هر بشری که رنج می کشد در واقع دارد رنج مسیح را کامل می کند و اثر آن را ادامه می دهد و حفظ می کند.

1397/11/23

چه کسی انتزاعی فکر می کند؟

هگل در نوشته ای با عنوان «منطق صغیر» در انتقاد به رهیافت کانت در نقادی عقل محض از استعاره ای سود می جوید که شاید کاراترین افزار برای نقد تفکر انتزاعی باشد. او می نویسد «شناخت پیش از شناخت یافتن همان قدر باطل است که تصمیم خردمندانه اسکولاستیکوس [نماد حکیمان مدرسی] به خودداری از داخل شدن در آب پیش از شنا آموختن» (پیتر سینگر، «هگل»، عزت الله فولادوند، ص ۱۰۴) خودداری از تن به آب زدن و در ضمن تلاش برای فراگیری شنا دقیقاً همان کاری است که ذهن در حین انتزاعی فکر کردن انجام می دهد، برای یادگیری شنا باید دلیرانه به آب زد، برای شناخت واقعیت (حقیقت) _ هدفی که تفکر دنبال می کند- باید با شهامت خود را در سیلان آگاهی غوطه ور ساخت. تفکر انتزاعی، به تعبیر هگل، نشانه «نافرهیختگی» است. اهمیت این نوشته زمانی روشن تر می شود که یادمان باشد در تاریخ فلسفه به ناحق، هگل را قله «تفکر انتزاعی» دانسته اند. به زعم هگل، بدترین آلودگی تن زدن از آلوده شدن به جریان واقعیت/ آگاهی یا همان جدایی «ماده» از «صورت» در منطق کلاسیک و حتی فلسفه نظری کانت است، کاری که ذهن های نافرهیخته هم برای گریز از «آلودگی» رویارویی با واقعیت می کنند.

1397/11/19

الاهیات لیبرال، الاهیاتی میان سنت و مدرنیته

الهیات لیبرال به مکاتب الاهیاتی اطلاق می شود که موضع چپ گرایانه و غیر سنتی دارند. این دیدگاه ها درمورد تعالیم کتاب مقدس باعث شکل گیری نهضتی با عنوان الهیات لیبرال یا آزاد اندیش شد که با عوامل ماوراء طبیعی مسیحیت شدیدا مخالف بود، و فقط بر تعالیم عالی اخلاقی عیسی تکیه می کرد و از نظرطرفداران آن، عیسی یک معلم برجسته محبت و اخلاق بود، که فقط دنبال تعلیم اخلاق نبود بلکه دنبال ایجاد زندگی اخلاقی در همه بود. اندیشمندان در صدد حذف امور ماوراء طبیعی از تاریخ بودند و عیسی را به عنوان یک انسان زمینی و معمولی و سیاست مدار دینی معرفی کردند.

1397/11/7

فراموش کردن و فراموش شدن

ما چه چیزی را فراموش می کنیم و چه چیزی را به یاد می آوریم؟ کارکرد فراموش کردن در زندگی انسان و کل جهانیان چیست؟ و بالاتر از همه ما باید چه چیزی را به یاد بیاوریم و چه چیزی را فراموش کنیم؟

1397/10/30

شمول گرایی وهمه نگری

از دیدگاه مابعدالطبیعی مام ارجاعات به خدا باید به خدای واحد حقیقی اشاره داشته باشد.از دیدگاه قانون طبیعی، تعالیم سینا برای همه مردم جهان از طریق ابزار طبیعی فهم و نظم طبیعی شناخته شده است. از دیدگاه انسان مدار یا الهیات محور، خدا به انسان توجه و عنایت دارد ..

1397/10/25

نتایج اعمال ما در این عالَم‏.

گناه و کار خلاف و قانون شکنى همانند یک غذاى ناسالم و مسموم است که در سازمان بدن انسان چه بخواهیم و چه نخواهیم تاثیر نامطلوب خواهد گذارد، و انسان گرفتار واکنش طبیعى آن مى شود.

1397/10/22

فلسفه لعن در دیدگاه اسلامی

چرا شیعه دشمنان اسلام و مسلمین و پیامبر(صلى الله علیه وآله) و اهل بیتش را لعن مى کند؟ آیا واژه لعن و به طور کلّى تبرّى، موجب خشونت گرایى و دشمن تراشى نیست؟ آیا موجب تفرقه بین مسلمانان و در نتیجه، تسلط کفّار نمى گردد؟ بهتر آن نیست شیوه اى دیگر پیش روى قرار دهیم، به جاى گلوله از گل سخن بگوییم و استراتژى «صلح و سکوت و سلام» را برگزینیم؟ اینها سؤال ها و اشکال هایى است که از طرف مخالفین مطرح مى شود، ونیز گاهى مشاهده مى شود که در بین جوان ها نیز این سؤال مطرح است که: چرا ما دشمنان گذشته خود را لعن مى کنیم و از آنان تبرّى مى جوییم؟ در این قسمت به این موضوع مهم مى پردازیم .

1397/10/18

حقیقت محمدیه از نظر عارفان

همان‏طور که دار هستى داراى اسم اعظم است اسم اعظم نیز مظهرى دارد که آن را انسان کامل گویند و مصداق آن حقیقت محمدى یا کلمه و نور محمدى است. محمد (ص) هنوز در رحم مادرش بود که پدر در سفر بازرگانى شام از دنیا رفت. در سال 570 بعد از میلاد متولّد شد، جدّش عبد المطلّب کفیل وی شد از طفولیت آثار بزرگی روح از رخسار مبارکش و رفتار و گفتارش هویدا بود. جناب عبد المطّلب به خوبی دریافته بود که نوه‏اش آینده ‏اى بسیار درخشان دارد. در چهل سالگى به نبوّت مبعوث گشت، سیزده سال در مکّه مردم را به دین اسلام دعوت کرد و مشکلات فراوانی را در این راه متحمّل شد و در این مدّت گروهى را تربیت کرد و پس از آن به مدینه مهاجرت نمود و آنجا را مرکز جهان اسلام قرار داد. آنچه به این جامعه تازه شکل یافته، روح و وحدت و نشاط داده بود دو چیز بود: یکی قرآن کریم که الهام بخش بود، و دیگری شخصیّت نافذ رسول خدا (ص) بود که اذهان را به خود مشغول و دلها را شیفته خود نموده بود. در این جستار درباره وجود عرفانی رسول اکرم (ص) که پیامبری با او پایان یافت از دید عارفان اندکى بحث مى ‏کنیم.

1397/9/30

صفحه آرشیو

چه عواملی مانع توبه هستند؟

در اینجا به عواملی می پردازیم که باعث می شوند توبه نکنیم، برای آشنایی با این موانع همراه ما باشید. چه عواملی مانع توبه هستند؟ با این که انسان در بسیاری از موارد می داند باید توبه کند، اما عواملی موجب می شوند تا توبه نکند، که در این جا به چند نمونه از آن موانع اشاره می شود

1398/4/21

خودفراموشی و پیامدهای آن

در این مطلب به چند مورد از آثار و پیامدهای خودفراموشی اشاره شده است.

1398/4/14

برخی از آثار و مضرات پرحرفی

زیاده گویی و افراط در سخن گفتن مذموم است و انسان آنچه می گوید باید بداند که چه سخنی می گوید و چرا این سخن را می گوید. اگر آدمی در سخنان و در هدف سخن گفتن خود دقت نکند دچار اشتباهاتی می شود که ضرر آن به او و به دیگران می رسد. برخی از آثار و مضرات پرحرفی به شرح ذیل است

1398/3/29

نیت اخـلاقی (از دیدگاه کانت و اسلام)

یکی از مسائلی که مکاتب اخلاقی به ندرت به آن پرداخته اند مسأله ی «نیت» است. از جمله مکاتبی که این مسأله را مورد توجه قرار داده اند مکتب اخلاقی کانت و مکتب اسلام است. هریک از این مکاتب با دیدگاهي خاصی به این موضوع توجه کرده اند و تعریفي ویژه از نیت ارائه داده اند، که این امر تأثیري شگرف درگستره ی فعل اخلاقی دارد. «کانت» نیت فعل اخلاقی را به نیت انجام تکلیف و ادای وظیفه منحصر کرده است. این نگاه دایره ی فعل اخلاقی را بسیار محدود می کند؛ و از آنجا که مکتب او انگیزه ای جز ادای تکلیف را اخلاقی نمی داند، نمی تواند در افراد محرکي فعال و مؤثر برای انجام کار اخلاقی ایجاد کند. در مقابل، اسلام با در نظر گرفتن قصد تقرب به خدا که عنوانی جامع و فراگیر برای فعل اخلاقی است سایر انگیزه های خیر از جمله: کمک به دیگران، رسیدن به کمال، ترس از عقاب و ... را هم در بر مي گيرد. زمینه ای گسترده برای انجام فعل اخلاقی فراهم کرده است که افراد مختلف با کنش ها و انگیزه های متفاوت را در بر مي گيرد؛ لذا می توان گفت اسلام به موضوع نيت نگاه فراگیر و جامع تری دارد. این تفاوت ناشی از مبانی و اصولی است که این مکاتب برای اخلاق قائل هستند.

1398/3/20

بررسی حقوق و جایگاه مردم در حکومت علوی به عنوان رویکردی از سبک زندگی امام علی (ع)

انسان گرایی و ایمان به ارزش انسان در مکتب علوی، از جایگاهی ویژه برخوردار است و منزلتی والا و الهی دارد. در این مکتب، جامعۀ انسانی، جامعۀ خدایی است و هرگونه خدمت به انسان، مایۀ قرب به خدای متعال است. امام علی(ع) به عنوان تربیت یافتۀ مکتب نبوی، همیشه به عدل و مدارا و توجه به امور معیشتی مردم تأکید می ورزید؛ چراکه به اعتقاد ایشان، زمین جز با تنگدستی ساکنانش ویران نشود و تنگدستی مردم با مال اندوزی والیان روی می دهد. امام در تمام نامه هایشان، به فرمانداران و استانداران خود دربارۀ حقوق اجتماعی مردم و بازپس گرفتن حق محرومان از ستمکاران سفارش می کردند و از نظر اخلاق اجتماعی، مسئولان نظام را به مردم داری، ابراز محبت و لطف به رعیت دستور می دادند. با توجه به مسائل بیان شده، منشأ حقوق اجتماعی انسان ها در دیدگاه امام علی(ع) حق الهی است؛ بدین معنا که حق الهی زمانی ادا خواهد شد که حقوق انسان ها نیز رعایت شده باشد. در این مقاله تلاش بر آن است تا با استفاده از متون مقدس اسلامی، شواهد تاریخی و به کارگیری شیوه های پژوهش تاریخی، به بررسی حقوق و جایگاه مردم در حکومت علوی به عنوان رویکردی از سبک زندگی امام علی(ع) پرداخته شود.

1398/3/14

تاملی درباره ی جایگاه و مولفه های تربیت اخلاقی کودکان در خانواده (براساس دیدگاه امام علی علیه السلام)

دنیای معاصر بیش از هر زمان دیگری با مشکلات مختلف اخلاقی مواجه است. مراد از تربیت اخلاقی، فرایند ایجاد و پرورش فضایل اخلاقی در فراگیران و کوشش برای بازداشتن آن ها از رذایل اخلاقی در مقام نظر و عمل است. با توجه به اهمیت تربیت اخلاقی، پرداختن به مباحث مربوط به اخلاق و تربیت اخلاقی از جایگاه رفیعی برخوردار است. امام علی علیه السّلام، اولین پیشوای شیعیان، نکات برجسته ای درباره تربیت اخلاقی بیان فرموده است. پژوهش حاضر می کوشد با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی جایگاه و مولفه های تربیت اخلاقی کودکان در خانواده از دیدگاه امام علی علیه السّلام بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد امام مراحل تربیت اخلاقی را براساس مراحل اخلاق به سه دوره هفت ساله تقسیم کرده و درباره مولفه های تربیت اخلاقی (هدف غایی، اهداف واسطه ای، اصول و روش ها) مواردی را به صورت کاربردی ارائه کرده است. الگوبرداری از سیره حضرت علی علیه السّلام، بهره گیری از روش های تربیتی اسلامی و پرورش نسل صالح می تواند راهگشای سعادت دنیوی و اخروی باشد.

1398/3/6

دورویی و مذمت آن در روایات

دورویی یا نفاق یا دوزبانی در اصل به معنای مخالفت ظاهر با باطن است. در اینجا قصد داریم به سفارشات ائمه درباره آثار دورویی و دوری از آن بپردازیم

1398/2/27

اهمیت استغفار ازدیدگاه ائمه(ع)

درخواست آمرزش از خداوند را اِستغفار گویند. در این مطلب قصد داریم به اهمیت استغفار از منظر روایات

1398/2/18

غیبت در روایات

غِیبَت به معنای بدگویی پشت سر دیگران، از گناهان کبیره ای که دین اسلام به شدت از آن نهی کرده است. قرآن این گناه را همچون خوردن گوشت انسان مرده توصیف کرده،در ادامه روایاتی در این باب را می خوانیم.

1398/2/7

اشتباهات رایج انسان در هنگام تصمیم گیری (2)

در حالی که تصمیمات خوب به فرصت ها و منافع تازته منتهی می شوند، تصمیم های بد اغلب مشکلات جدی را در پی دارند. اگر نمی خواهید افسوس بخورید، باید با اشتباهات رایج انسان در هنگام تصمیم گیری، آشنا شوید تا بتوانید در آینده از آنها پیشگیری کنید.

1398/1/30

اشتباهات رایج انسان در هنگام تصمیم گیری (بخش اول)

به نظر می رسد ما تصمیم های مان را هوشیارانه و منطقی می گیریم، یا حداقل فکر می کنیم که هوشیارانه و منطقی تصمیم می گیریم؛ اما در واقع این تجزیه و تحلیل های به ظاهر عقلانی ما، آمیخته به خطاهای سیستماتیک بسیاری هستند.

1398/1/23

راهکارهای عملی برای تقویت اراده

برای رسیدن به اهداف خود به تلاش زیادی نیاز دارید اما ابتدا باید برای تقویت عزم و اراده خود را برای رسیدن به خواسته ها و موفقیت های بزرگ تلاش کنید. با ما همراه باشید.

1398/1/16

تغافل: راهکاری کارآمد در زندگی مشترک

تحکیم خانواده در دیدگاه اسلام، موجب تعالی فرد و به دنبال آن تعالی جامعه می گردد و این امر، با ایجاد بستری از آرامش در محیط خانواده محقق می شود. ایجاد چنین آرامشی در زندگی، مستلزم به کار گیری راهکارهای متفاوتی است که از جمله ی آنها می توان به امر تغافل اشاره کرد. تحکیم خانواده در دیدگاه اسلام، موجب تعالی فرد و به دنبال آن تعالی جامعه می گردد و این امر، با ایجاد بستری از آرامش در محیط خانواده محقق می شود. ایجاد چنین آرامشی در زندگی، مستلزم به کار گیری راهکارهای متفاوتی است که از جمله ی آنها می توان به امر تغافل اشاره کرد.

1398/1/2

موثر ترین مهارت زندگی «همدلی کردن»

وقتی مشکلی پیش می آید دوست داریم دیگران با ما همدلی کنند؛ وقتی ناراحتی دیگران را می بینیم بخصوص اگر نزدیکان و دوستان مان باشند دوست داریم با آنها همدلی کنیم... اما همدلی راه و روش هایی دارد که برای اثرگذاری بیشتر باید آنها را رعایت کرد. با ما همراه باشید .

1397/12/20

بررسی نگاه فلسفه غرب به حیوانات و مقایسه آن با اسلام

این یادداشت به صورت مختصر توضیح می دهد دین اسلام قابلیت هایی بسیار قابل توجه برای پایین آوردن مصرف گوشت، زدودن رنج و درد از حیوانات، منع شکار حیوانات و بهبود وضعیت محیط زیست دارد. این قابلیت ها در متون دینی دیگر ادیان موسوم به ابراهیمی وجود ندارند. با توجه به بحران فعلی محیط زیست و با استفاده از منابع روایی و فقهی حتی می توان از باب احکام ثانویه مصرف گوشت حیوانات حلال گوشت را در موارد بسیاری تحریم نمود و این حکم در سطحی وسیع می تواند به بهبود وضعیت آب و هوایی و کمک به بقای حیات وحش منجر شود.

1397/12/19

یادداشتی پیرامون سبک زندگی اسلامی؛ سبک زندگی؛ عادت واره یا انتخاب

سبک زندگی شامل نظام ارتباطی، نظام معیشتی، تفریحی و شیوه های گذران اوقات فراغت، الگوی خرید و مصرف، توجه به مد،جلوه های عینی شأن و منزلت، استفاده از محصولات تکنولوژیک، نحوه استفاده از صنایع فرهنگی، نقاط تمرکز علاقه مندی در فرهنگ مانند دین، خانواده، میهن، هنر، ورزش و امثال آن می شود. یکی از مهم ترین بنیان های فکری انسان برای التزام به نوع خاصی از آداب و انتخاب سبک زندگی، «تاثیر و تاثر متقابل ظاهر و باطن» آدمی است. توضیح آنکه وجود انسان دارای سه لایه یا سه بعد است

1397/12/17

نگاه راهبردی به دین، مهندسی تحول در سبک زندگی

اسلامی بودن آداب و توحیدی بودن شیوه زندگی به این معناست که سبک زندگی بتوانند بسترساز عبودیت الهی در حیات انسانی باشد. به گفته علامه طباطبایی ادب الهی انجام عمل بر هیئت توحید است. سبک زندگی هر فرد و جامعه متاثر از نوع باورها(جهان بینی ها) و ارزش های(ایدئولوژی) حاکم بر آن فرد و جامعه است. جهان بینی مادی و ارزش های لذت گرایانه و سودمحورانه، طبیعتاً سبک زندگی خاصی را پدید می آورند. آنطور که جهان بینی الهی و ارزش های کمال گرایانه و سعادتمندانه سبک خاصی از زندگی را شکل می دهند.

1397/12/15

الگوهای رفتاری حضرت زهرا (س) در خانواده

در این مقاله سعی شده حضرت فاطمه زهرا (س) به عنوان الگویی نمونه برای خانواده ها به ویژه خانم ها معرفی شود. رفتارها و خصوصیات حضرت در شش بخش بیان شده است. در بخش اول به کودکی ایشان پرداخته شده که حضرت در آن سنین کودکی وقتی مادر را از دست دادن مایه آرامش پدر شدند و در زمانی که مردان قوی یارای دفاع از پیامبر را نداشتند حامی و پشتیبان پدر بودند. بخش دوم در رابطه با ازدواج و انتخاب همسر ایشان می باشد. حضرت در انتخاب همسر در مرحله اول رضایت پدر و بعد هم کفوی از لحاظ اعتقادی و ایمانی را مد نظر داشتند نه عوامل دنیوی و مادی را. در بخش سوم نحوه همسر داری این بانوی بزرگوار بیان شده است. عشق، محبت، جهاد، از خود گذشتگی، هم دلی، هم رازی، صبر و استقامت و جلب رضایت همسر از نمونه های بارز زندگی مشترک حضرت بیان شده است. در بخش چهارم مسئله حجاب فاطمی، وجوب حجاب و مصونیت بودن آن برای بانوان بیان شده است. حضرت در این رابطه می فرمایند بهترین چیز برای خانم ها این است که نه نامحرمی او را ببیند و نه او نامحرمی را. در بخش پنجم رفتارهای گفتاری و کرداری حضرت در تربیت فرزندان بیان شده است. ایشان همیشه فرزندانش را با الفاظ محبت آمیز خطاب می کردند و هیچگاه آنان را تنبیه بدنی نمی نمودند و همیشه خود را اولاتر از دیگران در نگهداری فرزندان خود می دانستند. زهد فاطمه زهرا (س) در بخش ششم بیان شده است. زهد یعنی وارستگی از امور دنیوی. سرور زنان عالم زندگی را در کمال زهد و دوری از تجملات دنیا سپری کردند علاوه بر آن در این بخش اثرات نامطلوب تجمل گرایی بیان شده است.

1397/12/6

تربیت فرزند در سیره ی حضرت زهرا(س). (2)

این روزها، تعدد شیوه های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدینی که دغدغه ی تربیت درست فرزندانشان را دارند دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه ی تربیتی با مشکل روبرو شوند. از همین روی عاقلانه آن است که در این آشفته بازار تربیتی، به الگوهایی رجوع کنیم که نتایج درست و پرباری را داشته اند و انسانهایی خوب و شایسته تحویل جامعه داده اند. الگوهایی که بر مبنای دین و تربیت الهی استوار بوده و تمام همّ خود را بر اجرای فرامین الهی و اصل بندگی گذاشته اند. در این میان زندگی و سیره ی فاطمه ی زهرا(س) از بهترین و مطمئن ترین الگوهایی ست که پیروی از آن، سبک درست زندگی اسلامی را در تمامی ابعاد در پی خواهد داشت.

1397/12/6

تربیت فرزند در سیره ی حضرت زهرا(س). (1)

این روزها، تعدد شیوه های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدین دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه ی تربیتی با مشکل روبرو شوند.در این میان سیره ی فاطمه ی زهرا(س) از بهترین و مطمئن ترین الگوهایی ست که پیروی از آن، سبک درست زندگی اسلامی را در تمامی ابعاد در پی خواهد داشت. این روزها، تعدد شیوه های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدینی که دغدغه ی تربیت درست فرزندانشان را دارند دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه ی تربیتی با مشکل روبرو شوند. از همین روی عاقلانه آن است که در این آشفته بازار تربیتی، به الگوهایی رجوع کنیم که نتایج درست و پرباری را داشته اند و انسانهایی خوب و شایسته تحویل جامعه داده اند. الگوهایی که بر مبنای دین و تربیت الهی استوار بوده و تمام همّ خود را بر اجرای فرامین الهی و اصل بندگی گذاشته اند.

1397/11/30

خشم، علل، پیامدها، راهکارها تعریف خشم و پرخاشگری

دکتر اسپیلبرگ روانشناس و متخصص در زمینه مطالعه خشم ، خشم را این چنین تعریف کرده است: (خشم حالتی عاطفی است که از نظر شدت از تحریک ملایم تا عصبانیت شدید تغییرمی کند) بنابراین شاید بتوان گفت: خشم یک احساس کاملاً طبیعی است که همه افراد به گونه های مختلف و با درجات مختلفی آن را در زندگی خود تجربه می کنند. اما پرخاشگری را می توان رفتاری تعریف کرد که در اثر احساس خشم در افراد به وجود می آید؛ و هدف آن آسیب زدن به خود شخص و یا اطرافیان است. آنچه در تعریف پرخاشگری از اهمیت فراوانی برخوردار است قصد و نیت فرد پرخاشگر است. به این معنا که ما زمانی می توانیم رفتار فرد را پرخاشگرانه تلقی کنیم که از روی عمد و با قصد ضربه زدن به خود یا دیگری انجام گرفته باشد. به طور مثال، اگر در یک مدرسه که بچه ها مشغول بازی فوتبال می باشند، بازیکنی از تیم مقابل به صورت غیرعمد موجب شکستن پای بازیکن تیم حریف شود، این عمل او پرخاشگری محسوب نخواهد شد. اما چنانچه از روی عمد و با قصد و نیت عمدی بخواهید این بازیکن را از دور مسابقه خارج کند،بی شک می توانیم رفتار او را پرخاشگرانه بدانیم.

1397/11/26

حُسن خُلق؛ گوهر مردان و زنان

یکى از مهم ترین مسائل مورد اهتمام «ادیان الهی»، موضوعات مربوط به «اخلاق» و «حسن خلق» است ، پیامبران الهى یکى پس از دیگرى به تهذیب نفوس و تکمیل اخلاق که خمیرمایه سعادت انسان ها است پرداختند تا نوبت به حضرت مسیح(ع) رسید که بخش عظیمى از دستورات ایشان را مباحث اخلاقى تشکیل مى دهد و همه پیروان و علاقه مندان او، وى را به عنوان معلم بزرگ اخلاق مى شناسند؛ اما بزرگترین معلم اخلاق «پیامبر اسلام(ص)» است، که خداوند درباره آن حضرت فرموده است: «وَ إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ»[1] اخلاق تو بسیار عظیم و شایسته است. یکى از علت هاى اساسى پیشرفت اسلام و نفوذ پیامبر اکرم(ص) در قلب مردم؛ با توجه به مدت کوتاه رسالت پیامبر خاتم(ص) در زمان حیاتشان، همین مسئله اخلاق آن بزرگوار بوده است ، اخلاق و گرایش عالمان و عارفان مسلمان به آن روز به روز در آثار آن ها بیشتر شده است. در این مقاله تا حدودی به ارزش و اهمیت حسن خلق در کلمات محققان عالی مقام می پردازم.

1397/11/23

توکل «قرآنی» یا توکل «مسخ شده»

در جهان بینی الهی، «توکّل»‏ یعنى انسان در پیمودن راه حقّ به خود تزلزل راه ندهد و مطمئن باشد که اگر در جریان «زندگى» هدف صحیح و خداپسند خود را درنظر بگیرد، نه منافع شخصى را و اگر فعالیّت خود را متوجّه انجام وظیفه کند، نه متوجّه خود، کار خود را به خدا بسپارد، خداوند او را تحت حمایت خود قرار مى‏دهد. در سوره ی مبارکه ی طلاق آیه 3 یکی از مهم ترین موضوعات مطرح شده و آن مسئله «توکل» است، خداوند مى‏فرماید: «وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»[1]؛ یعنی آن که تکیه‏اش به خدا باشد خدا کافى است او را. منظور از «توکل بر خدا» این است که «انسان» تلاشگر، کار خود را به او واگذارد و حل «مشکلات» خویش را از او بخواهد. خدایى که از تمام نیازهاى او آگاه است، خدایى که نسبت به او، رحیم و مهربان است و خدایى که قدرت‏ به حل هر مشکلى دارد. در این مقاله به بررسی موضوع بسیار کلیدی «توکل» و نقش سازنده و کاربردی آن در زندگی انسان با استمداد از آیه مذکور قرآنی و نگاهی به تفاسیر مفسران بزرگ و با رویکردی آگاهانه از اندیشمندان و محققان شایسته پرداخته و تفاوت «توکل قرآنی» و حقیقی را با «توکل مسخ شده» بیان می کنم.

1397/11/19

پاداش احسان، احسان است‏ بررسی احسان و نیکی بر اساس آیۀ «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ»؛ از دیدگاه قرآن و سنت و کلام عارفان و اندیشمندان بزرگ

معیار بسیارى از کارهاى انسان «خیر اخلاقى» است و به عبارت دیگر، بسیارى از کارها را انسان ها به جهت «ارزش اخلاقى» آن انجام مى دهند، نه به جهت امور مادّى. این نیز از ویژگی های انسان است و مربوط به جنبه معنوى انسان است و یک بعد از ابعاد معنویّت او محسوب می شود. پاره اى از کارها را انسان انجام مى دهد نه به منظور سود بردن از آن ها و یا دفع زیانى به وسیله آن ها، بلکه صرفا تحت تأثیر یک سلسله عواطف اخلاقى و «فطرت» انجام مى دهد؛ زیرا معتقد است که «انسانیّت» چنین حکم مى کند.

1397/11/7

ضرورت تربیت دینی(2)

یکی از حقوق فرزندان بر والدین این است که آن ها را با خدا و اهل بیت (علیهم السلام) و مسائل اعتقادی و عبادی آشنا سازند. کودک با فطرتی پاک متولد می شود و این پدر و مادر هستند که باید فطرت او را در مرحله ی عمل و رفتار نیز هدایت کنند و به فعلیت تبدیل نمایند.

1397/10/25

ضرورت تربیت دینی(1)

1397/10/22

زمینه ها و انحصار توكل بر خدا در قرآن

توكل كه يكي از اوصاف برجسته و با ارزش اخلاقي است، در زندگی انسان نقش اساسي دارد، و در آیات و روایات روي آن تأكيد فراوان صورت گرفته، و در روایات متعدد يكي از ارکان ايمان به حساب آمده، و به عنوان بهترين عمل بندگان معرفي شده است. مقاله كه در پی می آید در قالب سه فصل نگارش يافته، كه نگارنده در فصل اول به بيان كليات بحث پرداخته، و در فصل دوم زمینه های توكل را مورد تحقيق قرار داده، وبا استناد به آيات قرآن، ايمان داشتن، تسليم بودن در برابر دستورات الهي، توجه داشتن انسان به ربوبيت، و همچنين اعتقاد به علم، حكمت، يگانگي و جاودانگي خداي سبحان را، زمينه ساز توکل بر خداوند معرفي می کند؛ و سرانجام در فصل سوم با توجه به آيات زيادي از قرآن كه حاكميت را منحصر به خدا می دانند، انحصار توکل بر او را نيز به اثبات رسانده است.

1397/10/18

محمد (ص)؛ اسوه حسنه از نگاه اهل بیت (ع)

در قرآن کریم، آخرین کتاب الهی و معجزه ماندگار آخرین سفیر پروردگار، از آن حضرت با خطابهای گوناگون یاد شده است و گاه عبارات «یا ایها الرسول»، «یا ایها النبی»، «یا ایها المدثر» و «یا ایها المزمل»، بکار گرفته شده است و گاه از عنایات الهی نسبت به آن حضرت ذکری به میان آمده است، آنجا که می فرماید: «الم یجدک یتیماً فاوی و وجدک ضالاً فهدی و وجدک عائلاً فاغنی» گاه اخلاق او مورد ستایش قرار گرفته و مدارای وی با مردم و ملایمت او ناشی از رحمت الهی دانسته شده که «فبما رحمه من الله لنت لهم» . وجود او مانع نزول عذاب الهی بر ملت و قومش که «ما کان الله لیعذبهم و انت فیهم...» و سیره اش متبع و حکمش اختیار از کف مؤمنان ربوده است که «ما کان لمؤمن و لا مؤمنه اذا قضی الله و رسوله امراً ان یکون لهم الخیره من امرهم...» و اطاعت از او مطلق و همراه با اطاعت الهی آمده است که «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم...» و گاه از یاری ملائکه نسبت به او و یارانش سخن رفته است و سرانجام او که در توصیف امام صادق(ع) تمام سلوک و رفتارش قرآن مجسم است به عنوان اسوه و الگوی حسنه معرفی گشته است که «لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه لمن کان یرجوا الله و الیوم الاخر» آری او که کلامش نور و امرش موجب رشد و سفارشش تقوا و رفتارش الگوست، دارای خلقی است بی نظیر و ستودنی که «... انک لعلی خلق عظیم» و هدف رسالتش کامل ساختن مکارم اخلاق و تمام کردن و به نتیجه رسانیدن تلاش دیگر پیامبران است که «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»؛ با زبانها از وصف او الکن و قلمها از بیان فضل او ناتوانند چرا که خداوند در وصف او فرمود: «لولاک لما خلقت الافلاک» پس جا دارد قرآن کریم او را به عنوان اسوه و الگوی بی نظیر معرفی نماید

1397/9/30

ویژگی های سیره ی شریف نبوی

موضوع بحث ما در این مقاله، مرتبط با تعلیم و تربیت و مکتب اسلام است؛ وقتی سخن از دو عنوان ارزشمند و مرتبط با دو ارزش انسانی می کنیم این گونه معرفی می شوند که آنها مجموعه اصول، قواعد و ارزش های والایی هستند که همه مردم به آنها ایمان و بر آنها اتفاق نظر دارند و آنها را میزان و معیار قرار می دهند و همه تصرفات مادی و معنوی خود را با آنها می سنجند؛ انسان با این دو ارزش آفریده می شود و با الهام از قرآن و سنت نبوی و سیره و زندگی ائمه اهل بیت (علیهم السلام) به آنها عمل می کند و بنابراین خیزش و ارتقای جوامع و ملتها، مرهون این ارزش های تربیتی و تعلیمی است تا امتی که در جهت جانشینی خدا بر روی زمین حرکت می کند حضور تمدنی خود را به نمایش بگذارد

1397/9/22

اعتدال در زندگی پیامبر اسلام زندگی زاهدانه ی رسول خدا

در رابطه با زهد و بی رغبتی به دنیا، شایسته است دربارۀ ساده زیستی و رسول خدا(صلی الله علیه و اله) سخن بگوییم. امیرمؤمنان(علیه السّلام) می فرماید: «برای شما کافی است که از راه و رسم زندگی پیامبر اسلام پیروی کنی تا راهنمای خوبی برای تو در شناخت بدی ها و عیب های دنیا و رسوایی ها و زشتی های آن باشد.» یعنی بهترین دلیل برای این که بدانید دنیاگرایی و دل بستن به زرق و برق آن و اسراف و تبذیر نعمت ها، مذموم و نکوهیده است، این است که ببینید پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) با این دنیا چگونه رفتار کرده و چگونه از آن بهره برده است. پیامبری که رهبر مسلمانان است و به عنوان حاکم کشور اسلامی در مدینه حکومت می کند و دارای نیروی نظامی و اقتصادی و بیت المال و دستگاه قضایی است و از امکانات مالی بسیاری برخوردار است، امّا در عین حال، بسیار ساده و فقیرانه زندگی می کند و خودش را اسیر و بندۀ تجملات دنیا نکرده است.

1397/9/17

صفحه آرشیو

آخر الزمان و حيات اخروي در يهوديت و مسيحيت(4)

مفهوم رستاخيز نهايي در مکاشفه باروک جالب توجه است. اين کتاب را شايد نويسنده اي يهودي بلافاصله پس از سقوط اورشليم نوشته باشد. براساس کتاب مکاشفه باروک بدن هاي نيکان در رستاخيز به موجودي روحاني که « داراي جاودانگي و شکوه بي پايان» است، تبديل، و بدن هاي بد کاران نحيف و زشت تر از پيش مجازات خواهند شد

1398/4/21

آخر الزمان و حيات اخروي در يهوديت و مسيحيت(3)

عالمان يهود با يادآوري علائم پيش از ظهور براي دلداري افراد و بالا بردن روحيه ي مقاومت تلاش مي کردند. آنان از « دردهاي زايمان دوره ي ماشيح» سخن مي گفتند و به مردم يادآور مي شدند که پيش از ظهور ماشيح، آشفتگي و فساد در جهان به نهايت خواهد رسيد. برخي از اين علائم در اخلاق انسان ها و برخي در طبيعت آشکار خواهد

1398/4/14

رويكرد استراتژيك به اخبار آخرالزمان(2)

نويسندة محترم در قسمت نخست اين مقاله، دربارة جهت صدور اخبار آخرالزمان و دسته بندي اين گونه اخبار و روايات، به اخبار نشانه گذار و اخبار استراتژيك سخن گفت. آنگاه به بحث از پيش نيازهاي فكري ـ فرهنگي نگرة استراتژيك به اين گونه روايات پرداخت؛ اوّل، جمع بين اعتقاد به تقدير علمي و عيني خداوند با زمينه سازي؛ و دومين پيش نياز را در ادامة مطلب در اين قسمت پي مي گيريم.

1398/3/29

منجی گرایی فیلسوفانة زمینی و قدسی؛ فردریش نيچه[1] و احمد فردی

در این نوشتار، ‍«ابرمرد» نیچه و «انسان آرمانی» سیّداحمد فردید بررسی و مقایسه شده است تا وجوه افتراق و اشتراک آن ها هویدا شود. هر دو فیلسوف، رویکردی نو و بدیع به «انسان آرمانی» دارند. نیچه، از مطرح ترین فیلسوفان معاصر غرب در ایران و فردید، اولین فیلسوف مدرن در ایران است. «ابرمرد» و «انسان آرمانی»، دایرمدار و مشهورترین حاصل فکری آن هاست. فردید، انسان آرمانی را با عنوان «بقیة الله» و «امام زمان» مطرح می کند. ابرمرد نیچه نیز همچون انسان آرمانی فردید، منجی است و در آینده ظهور خواهد کرد. اندیشة انتظار در هر دو فیلسوف، برجسته است. نیچه و فردید، هر دو آشفته سخن گفته اند و در مورد آن ها نمی توان از منظومة افکار سخن گفت. با توجه به این مسئله، مقالة حاضر سعی دارد تا رئوس اصلی اندیشة این دو فیلسوف را که در انسان موعود و آرمانی آن ها طرح می شود و اجماع نظر بیش تری در موردشان وجود دارد، قیاس کند.

1398/3/20

رويكرد استراتژيك به اخبار آخرالزمان(1)

دلیل اين همه اخبار براي آخرالزمان چيست؟ ترسيم دوران پيش از ظهور از جنبه هاي مختلف سياسي، اجتماعي، اقتصادي و ... موقعيت جبهة حق و باطل در هنگام ظهور و مختصات پس از ظهور با اين بسط و گسترش به چه منظور است؟ اگر فقط براي «دادن اميد» يا «باوراندن قطعيت آن» و مانند اينها بود با جملاتي كوتاه اما مكرر مثل «يملأ الأرض قسطاً و عدلاً» «كما ملئت ظلما و جورا» نيز به دست آمده و ...

1398/3/14

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (8)

اشاره به شکل گیری فتنه سفیانی در منطقه شام ضرورت این راهبرد را مشخص می نماید که ما به عنوان دولت و ملت زمینه ساز و ممهد برای مقابله با فتنه سفیانی باید از محل شکل گیری آن شروع کنیم و این فتنه را در نطفه از بین ببریم. در واقع معنای انتظار و زمینه سازی این نیست که بگذاریم فتنه و دشمنی شکل بگیرد بعد با آن مقابله نماییم.

1398/3/6

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (7)

کانون شکل گیری این فتنه شام ذکر شده است که اشاره به خروج سفیانی دارد. در این روایت پیامبر اکرم می فرمایند؛ پس از شکل گیری فتنه سفیانی در شام، به منطقه عراق نیز گسترش می یابد و نا امنی و آشوب عراق را فرا می گیرد. اشاره پیامبر پیرامون آغشته شدن دست و پای حجاز به این فتنه گویای همکاری سران حاکم عربستان با جریان سفیانی می باشد.

1398/2/27

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (6)

امام علی (ع) می فرمایند: (هنگامی که سپاه سفیانی به سوی کوفه عزیمت می کند، سفیانی گروهی را به جستجوی اهل خراسان می فرستد که برای یاری حضرت مهدی (عج) خروج کرده اند. سپاه سفیانی با سپاه سید هاشمی در دروازة اصطخر روبرو می شوند، که مردی به نام شعیب بن صالح پرچمدار خراسانی هاست و پرچمهای سیاهی در دست دارند. نبرد سختی در میانشان پدید می آید که سرانجام صاحبان پرچم های سیاه پیروز می شوند و سپاه سفیانی پا به فرار می گذارند.

1398/2/18

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (5)

1398/2/7

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (4)

ورود لشکر غرب به جریان و منطقه، گویای سیاست حمایتی غرب از سفیانی و مقابله آنها با حضرت می باشد. در واقع در عاقبت شناسی جریان آخرالزمان و نهضت های درگیر در آن ، جایگاه غرب مشخصاً، حمایت از سفیانی و مقابل با نهضت های حامی حضرت می باشد. با این جایگاه برای غرب، راهبرد های سیاست خارجی ایران مشخص میگردد.

1398/1/30

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (3)

بنابر مشهور نام سفياني «عثمان بن عنبسه» و لقبش «سفیانی» است. او از تبار ابوسفیان است. سفیانی از بطن هند جگرخواره، به نقلی از صلب یزید بن معاویه و به نقلی دیگر از تبار عقبـة بن ابی سفیان و بر اساس نقل سوم از تبار خالدبن یزید بن ابی سفیان است. شیخ صدوق با سند صحیح از امام صادق(ع) روایت کرده است که فرمود: «اگر سفیانی را ببینی، پلیدترین انسان ها را دیده ای، او بور، سرخ روی، و زاغ چشم است».

1398/1/23

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (2)

روایات توصیف کننده آستانه ظهور، گاه از افرادی سخن به میان آورده اند که در آن مقطع در سرزمین های درگیر به نقش آفرینی خواهند پرداخت؛ از جمله این افراد می توان به خراسانی، سید حسنی، حسینی، یمانی، شیصبانی، نفس زکیه، ابقع و اصهب و سفیانی اشاره کرد که درباره برخی از آنها مانند ابقع و اصهب اطلاعات بسیار اندکی ارائه شده و درباره برخی مانند سفیانی بیش از صد روایت بیان شده

1398/1/16

نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (1)

با بررسی روایات مستند پیرامون آخرالزمان به بیش از شش هزار روایت پیرامون مهدویت، آخرالزمان، ظهور، حوادث قبل از ظهور و... برخورد می نماییم. آنچه قابل تأمل می باشد علت صدور این روایات با این حجم می باشد. آیا این روایات تنها برای ایجاد امید به آینده صادر گردیده است؟ آیا این روایات صرفاً جهت پیش گویی و اطلاع از آینده صادر گردیده است؟ دراین نوشتار قصد داریم با نگاه استراتژیک به روایات آخرالزمانی، رویکرد جغرافیای سیاسی آخرالزمان را نسبت به منطقه شام و لبنان مورد بررسی قرار دهیم.

1398/1/2

از كيومرث تا سوشيانس‏

عقيده به ظهور «موعود» مخصوص به دين يا ملت خاص نيست. هر يك از ملل منتشر در عالم به نوعى براى اين اعتقاد اقرار آورده اند و براى رهايى جهان از چنگال ظلم و تباهى، ظهور منجى آخرالزمان را انتظار مى كشند. «سوشيانس مزديسنا» به منزله «كرشناى برهمنان» و «بوداى پنجم» بودائيان مورد قبول همه زردشتيان مى باشد، آنان منتظر سه موعود مى باشند و قائل به وجود هزار سال فاصله ميان هر يك از آنانند. «اين موضوع در اوستا و كتب پهلوى و پازند و پارسى مشروحا با يك زبان شاعرانه و تعبيرات بسيار دلكش و عالى بيان شده است در اوستاى عهد ساسانيان نسك مخصوصى راجع به سوشيانس بوده است» بنابر اعتقاد زردشتيان، طول جهان‏ دوازده هزار سال خواهد بود كه خود به چهار دوره يا عهد سه هزارساله تقسيم مى شود. با مراجعه به منابع دينى زردشتيان بويژه فصل اول «بندهشن» دريافته مى شود كه در سه هزار سال آغازين از عمر جهان، اهورا مزدا عالم روحانى فروهر را آفريد و پس از آن، جهان جسمانى را پديدار ساخت، عمر اين دوره از حيات جهان نيز سه هزارسال بطول انجاميد. در عهد سوم، طغيان اهريمن موجب پديدار شدن تباهى و رنج شد تا آنكه در سه هزارساله چهارم، زردشت نمودار گرديد. دهمين هزاره، سرآغاز سلطنت پيامبر ايرانى است. در آغاز هر يك از هزاره يازدهم و دوازدهم بالاخره، آخرين هزاره از عمر جهان پسران زردشت نمودار خواهند شد. به هر «سه پسر زردشت كه در آخرالزمان تولد يا بند سوشيانس نام داده اند بخصوص اين اسم براى تعيين آخرين موعود تخصيص يافته است و او آخرين مخلوق اهورا مزدا خواهد بود. دريسنا 26 فقره 10 آمده است: «ما به فروهر پاكان از نخستين بشر كيومرث تا سوشيانس درود مى فرستيم» با اين مقدمه به سراغ «موبد موبدان» اسفنديارى، عالم روحانى زردشتين ايران مى رويم تا در محل انجمن زردشتيان، با ايشان درباره «موعود» گفتگو كنيم.

1397/12/29

منجی در یهود

انتظار ظهور مصلح جهانی، امید به آینده روشنِ دنیاست. این امید و آرزو همیشه در فطرت الهی همه ی انسان ها وجود داشته است. بررسی ادیان الهی و نیز مکاتب بشری نشان می دهد که پیروانِ مذاهب گوناگون به ظهور موعود آسمانی که در متون دینی به آن وعده داده شده، ایمان داشته اند؛ بنابراین اعتقاد به منجی، عقیده ای مشترک در میانِ مذاهب و ملل جهان به شمار می رود؛ گرچه درباره شخص موعود و شخصیت او و چگونگی ظهور و حوادث پس از آن، دیدگاه های گوناگونی وجود دارد. در این درس، ابتدا مسائل مربوط به منجی از دیدگاه ادیان بزرگ آسمانی، بررسی و پس از آن، وجوه مشترک و نقاط اخلاقی این باور بیان خواهد شد. گفتنی است در اینجا بیشتر به بررسی موضوع منجی و موعود در دین یهود می پردازیم.

1397/12/20

مهدویت از دیدگاه آنه ماری شیمل (2)

شیمل در بخش دیگری از کتاب تبیین آیات خداوند، به صورت مفصل در مورد اسطوره های موجود در فرهنگ اسلامی سخن می گوید و از انواع اساطیر انسان شناسانه، اعتقادی، علت شناختی و اخروی سخن می گوید، از جمله اینکه در اسلام پاره ای از این اسطوره ها همچون افسانه های خدایان و واسطه های الهی که در ادیان اسطوره ای و غیر سامی به چشم می خورد، وجود ندارد اما پاره ای دیگر همچون اساطیر انسان شناسانه و آخرت گرایانه وجود دارد

1397/12/19

مهدویت از دیدگاه آنه ماری شیمل (1)

خانم آنه ماری شیمل (2002-1922م) از جمله برجسته ترین شرق شناسان و اسلام شناسان معاصر است که در زمینه اسلام شناسی، عرفان اسلامی، تاریخ ادیان، فرهنگ اسلامی، عرفان اسلامی، ادبیات و مولوی شناسی دارای آثار متعددی است. بعضی از محققان فهرست تألیفات او را به 113 اثر تخمین زده اند که به زبان های آلمانی، انگلیسی، ترکی و فرانسه نوشته شده است. وی که به زبان های متعدد احاطه داشت، سال های زیادی را در سرزمین های اسلامی سپری نموده و با مطالعه و تحقیق، اطلاعات و آگاهی های زیادی را درباره فرهنگ، تمدن و آداب کشورهای اسلامی بدست آورد، به طوری که با خواندن آثار وی، حجم اطلاعات و آگاهی های گسترده وی درباره تمدن اسلامی هر خواننده مسلمانی را شگفت انگیز خواهد نمود. وی در هر زمینه ای از موضوعات اسلامی که مقاله و کتاب نوشته، خوانندگان اثر خود را سیراب نموده است و این امر درباره همه آثار او صادق است. وی به جهت کوشش های علمی و فرهنگی برنده جایزه صلح کتاب در سال 1995 فرانکفورت و بسیاری از جوایز بین المللی شده است و از جمله اسلام شناسانی است که برای ایراد سلسله سخنرانی های گیفورد با موضوع «نگرشی پدیدار شناسانه به اسلام» دعوت شد، که آن سخنرانی ها موجب نوشته شدن یکی از آخرین تألیفات وی با عنوان:«تبیین آیات خداوند: نگاهی پدیدارشناسانه به اسلام» گردیده است.

1397/12/17

دکترین مهدویت و راهکارهای توسعه ی فرهنگ مهدوی

اصطلاح دکترین در فرهنگ و ادبیات دین پژوهی، جامعه شناسی و سیاسی، به آموزه یا اعتقادی اطلاق می شود که بر اساس آن، مجموعه ای از مسائل و موضوعات خردتر تفسیر می گردد. در یک دکترین، یک یا چند اصل بنیادین وجود دارد که دیگر نظریه ها با آنها معنا می یابند و بنا بر این که در تفکر اسلامی مسئله مهدویت از جمله موضوعاتی است که در کانون اعتقادات اسلامی قرار دارد و دارای موقعیت و منزلت ویژه ای است؛ از اینرو مبحث مهدویت در اسلام، و مبحث مصلح جهانی در ادیان به منزله فلسفه ی تاریخ تلقی می گردد.

1397/12/15

جهانی شدن و فرهنگ مهدویت

امروزه دنیا شاهد تحولات و دگرگونی‏های گسترده و شگفت آوری در عرصه اقتصاد، ارتباطات، فرهنگ، سیاست، معاهدات و امور بین الملل در راستای جهانی شدن است. به علت وقوع این تغییرات و تحولات گسترده در جهان و اهمیت موضوع جهانی شدن، نمی‏توان آن را نادیده گرفت و از بحث و گفت و گو درباره آن چشم پوشید. واقع بینی آگاهانه نسبت به ابعاد گوناگون و پیچیده جهانی شدن، شناخت وضع موجود، درك كاستی‏ها و ناكارآمدی‏های آن، به كارگيري مواضع سنجیده و برخورد آگاهانه و فعال در برابر آن، نيازمند شناخت عمیق و همه سویه آن است. در جهان معاصر، مدعیان و نظریه پردازان جهانی شدن رو به فزونی نهاده‏اند. شیعه نیز با ارائه نظریه «حكومت جهانی حضرت مهدی عج» در طول قرن‏ها و سال‏های متمادی، داعیه دار اصلی جهان شمولی در عرصه‏های فرهنگی، سیاسی و... بوده است؛ زیرا در اسلام، به ویژه در مكتب تشیع، توجه به آینده و تشكیل حكومت جهانی واحد بر اساس قسط و عدل و تحت رهبری امام معصوم، جایگاهي ويژه دارد. این مسئله در تاریخ اسلام، به نام مهدویت مطرح شده است. این اعتقاد از توانمندترین عوامل رشد و بالندگی جامعه اسلامی است و بقای اسلام و شیعه در گرو این حقیقت بزرگ است. از اين رو در این نوشتار برآنیم از بحث‏های مطرح در زمینه جهانی شدن، ضمن ارائه چشم اندازی از آن، پلی برای فهم و درك حكومت جهانی مهدوی بزنیم و بررسی كنيم که جهانی شدن با آن حکومت عدل جهانی حضرت مهدی عج که در آیات قرآن کریم و روایات اسلامی بارها و بارها با عناوین مختلف به آن اشاره شده است، چه وجه اشتراک و امتیازاتی دارد.

1397/12/6

آموزه مهدویت و لیبرال دمکراسی

انسان ها هماره کوشیده اند با ترسیم جامعه آرمانی خود، زمینه بهزیستی نسل بشر را فراهم آورند. افزون بر نهضت های عملی وفکری پیامبران الهی، دست کم از شش قرن قبل از میلاد مسیح (علیه السلام)، مکاتب بشری نیز در این زمینه نظریه پردازی هایی کرده اند که از آن جمله به «نیک شهر» یا «کالیپولیس» افلاطون (۴۲۷-۳۲۷ ق. م) می توان اشاره کرد. وی در این نظریه، کوشید گم شده انسان، یعنی عدالت را بررسی کند وبه همین دلیل، عنوان اصلی کتاب خود، یعنی «جمهوری» را «درباره عدالت» نامید. در جهان حاضر، نیز هواداران مکتب لیبرال دموکراسی ادعا دارند که لیبرال دموکراسی، کم عیب ترین الگوی مدیریت جوامع انسانی وتجسم ومقصد نهایی آرمان شهر بشری است. به ویژه با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی وتضعیف ایدئولوژی های رقیب دموکراسی لیبرال، این باور بیش از پیش تقویت شده که «لیبرال دموکراسی، شکل نهایی حکومت در جوامع بشری است».

1397/11/30

نقش معلم در زمینه سازی ظهوری وتحقق جامعه مهدوی

این پژوهش به مطالعه نقش معلم در زمینه سازی ظهور وتحقق جامعه عدل مهدوی می پردازد. در این نوشتار، رسالت نظام آموزشی با تأکید بر مؤلفه معلم ونقش ورسالت وی در تربیت نسل منتظر ودر نهایت، ایجاد آمادگی، زمینه وبستر مناسب در اجتماع وفراتر از آن در جهان برای ظهور منجی موعود حضرت مهدی (علیه السلام) تبیین می شود. روش پژوهش کیفی - توصیفی است وبا استفاده از شیوه مصاحبه - مصاحبه با صاحب نظران حوزه تعلیم وتربیت ونیز حوزه مهدویت، به جمع آوری داده ها پرداخته شده وگفتمان به شیوه کیفی - تحلیلی تجزیه وتحلیل گردیده است.

1397/11/26

نکاتی درباره فرماندهی امام زمان (عجّل الله فرجه)

در عصر حکومت مهدوی، اهداف رسالت نبوی وولایت ائمه طاهرین به بهترین شکل ممکن محقق خواهد شد. امام مهدی (عجّل الله فرجه) برای تحقق آرزوهای دیرین وفروخفته بشر وبرای تحقق وعده های حتمی الهی قیام خواهد کرد ودر سایه حکومتش امت اسلامی مجد وعظمت فوق العاده پیدا می کند وپرچم اسلام بر فراز گیتی به اهتزاز درخواهد آمد ندای اسلام در تمام اقطار واکناف عالم طنین انداز می شود نشانی از شرک وکفر بر روی زمین باقی نمی ماند ودر هر نقطه بانگ وحدانیت پروردگار وشهادت به رسالت رسول اکرم طنین می اندازدومردم را به ولایت امیر المؤمنین (علیه السلام) وبرائت از دشمنان آن حضرت فرامی خواند. به مدد الهی زمین را از لوث وجود دشمنان اهل بیت پاک می کند وریشه حکومت جابرانه را برمی کند. شرق وغرب عالم به تسخیر آن حضرت درخواهند آمدوهمه گردنکشان در برابر حضرتش تسلیم خواهند شد در این میان تأمل وتفکر دربارهء فرماندهی ایشان مبتنی بر اصول ومبانی اصیل اسلامی برگرفته از آیات وروایات از جمله ضرورتهای عصر حاضر تلقی می گردد که «مهدی پژوهان» باید با جدیت هرچه تمام تر خود را درگیر این عرصه کنند ودر این میان پژوهشهای عمیق، فنی وکاربردی مبتنی بر واقع گرایی، نگاه کلان ونیازسنجی جامعه ارائه دهند. نوشتار پیش رو با توجه به نیاز ذکر شده در این مسیر درصدد بیان نکاتی دربارهء فرماندهی آن حضرت به هنگام قیام است.

1397/11/23

سیره مهدوی ودولت منتظر

تاکنون آثار بسیاری در زمینه وظیفه منتظران در دوران غیبت کبرا وبایسته های فرهنگ انتظار، منتشر شده است که بیشتر ناظر به تکالیف فردی واخلاقی است، ولی درباره وظایف دولت اسلامی در پرتو فرهنگ انتظار، کمتر اثری دیده شده است. شاید در برخی اذهان چنین تصور شود که عهد غیبت، با عهد ظهور مهدی موعود (علیه السلام) تفاوت ماهوی دارد. از این رو، لازم است نخست اشکال هایی را که درباره اقتدا به سیره مهدوی وجود دارد بررسی کنیم. در این جا پاسخ به چند پرسش ضروری است: ۱. آیا بیان قرآن وروایات درباره وقوع چنین سیره ای در آینده، تنها نشان دهنده غایت نهایی سیر تاریخ بشری وبرای امیدوارکردن او به ظهور تمدن اصیل وگسترده اسلامی است، یا افزون بر این، برای ما که بدان افق نرسیده ایم نیز پیامی عملی دارد؟ ۲. آیا برنامه های عملی آن حضرت، که در روایات ما پیش گویی شده است، مربوط به تدابیر حکومتی آن زمان است، یا بیان گر اجرای احکام ثابت اسلام؟ ۳. در برخی روایات، وظیفه منتظران، عزلت وخانه نشینی وپرهیز از ورود به جریان های سیاسی واجتماعی بیان شده است. در روایاتی دیگر، آن حضرت از آوردن دینی جدید سخن گفته است. آیا همه این نصوص، بیان گر جایز ندانستن اقتدا به سیره مهدوی نیست؟ ۴. آیا می توان به روایاتی که سیره آن حضرت در آینده را بیان می کند، اعتماد کرد؟ چه بسا این روایات، سیره قطعی حضرت را نشان ندهد وبر اساس رفتار مردم در زمان ظهور، بدا حاصل شود ودر نتیجه، اقتدا به سیره پیش گویی شده آن حضرت ممکن نباشد. ۵. سیره معصوم، در صورتی قابل تأسی است که بیان گر ویژگی هایی برای شخص معصوم نباشد؛ چه بسا روایات عصر ظهور مبین خصائص المهدی در سیره حکومتی اش باشد. در این صورت، نمی توان از رفتار آن حضرت الگو گرفت؛ بنابراین، باید نخست این ویژگی ها را شناسایی کرد ودر غیر آن، از تأسی به سیره حضرت سخن گفت. پاسخ اصولی به این پرسش ها، اشکال های مبنایی در اقتدا به سیره مهدوی را برطرف می کند. با مراجعه به نصوص موجود، این شاخصه ها در سیره آن حضرت دیده می شود: احیای کتاب وسنّت، مبارزه با بدعت ها، عدالت گستری، تأمین رفاه، نشر علوم وآگاهی بخشی، به کارگیری صالحان، عزت بخشی به مؤمنان، مبارزه ریشه ای با فاسدان، جهانی سازی تمدن اسلامی وتحقق امت واحد اسلامی.

1397/11/19

ندای آسمانی نشانه ظهور

برای ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) در احادیث پیشوایان معصوم (علیهم السلام)، نشانه هایی ذکر شده است. این نشانه ها در مدت زمانی طولانی به تدریج به وقوع می پیوندد. در این میان برخی از نشانه ها نزدیک ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) تحقق می یابد وبرخی دیگر ممکن است سال ها پیش از ظهور آن حضرت اتفاق بیافتد. همچنین در احادیث پیشوایان معصوم (علیهم السلام) بر برخی از نشانه ها تأکید بیشتری شده واز آنها با صفت قطعی وحتمی یاد شده است. از نشانه هایی که نزدیک ومتصل به ظهور حضرت تحقق می یابد ودر احادیث پیشوایان معصوم (علیهم السلام) برآن تأکید فراوانی شده، ندای آسمانی است. در مراحل مختلف ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) نداهای گوناگونی شنیده خواهد شد، که هریک از آنها بر حقانیت قیام آن حضرت دلالت می کند وبرای حق جویان وحق پویان هرگونه شک وشبهه ای را برطرف می کند؛ ولی ندایی که معروف است ودر احادیث پیشوایان معصوم (علیهم السلام) بیشتر از آن سخن به میان آمده، ندایی است که در آغاز ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) شنیده خواهد شد. در این مقاله، نخست به بیان ویژگی های این ندا خواهیم پرداخت ودر پایان از دیگر نداها نیز سخن خواهیم گفت.

1397/11/7

اخلاق زیست محیطی در عصر ظهور با تأکید بر نقد دیدگاه لین وایت وکانت

این نوشتار، با توجه به آموزه های مهدوی به یکی از دغدغه های انسان معاصر که حفظ وحراست از محیط زیست است پرداخته شده است؛ زیرا معتقدیم بر اساس آموزه های دینی در عصر ظهور، طبیعت ومحیط زیست در شرایط مطلوبی قرار دارد؛ به طوری که به اوج شکوفایی وبهره وری وکمال مادی ومعنوی خود می رسد. در آن عصر به سبب برکت وجود حضرت مهدی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) طبیعت، همة استعداد خود را بر جهانیان عرضه می کند. آن حضرت با برپایی عدل وقسط در جهان وایجاد مودت ودوستی در گسترة انسانی وگیاهی وجانوری، باعث از بین رفتن صفات بد اخلاقی در میان جهانیان می شود وسبب تطهیر ونورانیت زمین وجهان می گردد؛ آن چنان که بر اثر گسترش علم واحیای عدل در آن عصر، حتی در جنگ حضرت با کفار از طرف یارانش، هیچ صدمه ای به محیط زیست نمی رسد. در این راستا طبیعت وجهان، احیا وآباد می شود وزمین نیز تمام برکات وثروت ها وگنج های پنهان خود را بیرون می ریزد. به دلیل آنکه مردم هم از جهت معنوی رشد می کنند وگرد معصیت خدا نمی گردند، محیط زیست را امانت الهی در دست بشر می دانند ودر استفاده از منابع، زیاده روی نخواهند کرد؛ در نتیجه از محیط زیست به بهترین شیوة ممکن استفاده خواهد شد. حال چگونه است که برخی دانشمندان غربی که راه افراط وتفریط را پیموده اند، دین را عامل تخریب محیط زیست معرفی می کنند وبرخی دیگر، ارزش واعتباری برای طبیعت قائل نیستند؟ آنچه در این مقاله می آید، تلاشی است که ضمن نقد این دیدگاه ها، به کمک روایات، توصیفی از جامعة آرمانی مهدوی ارائه می دهد.

1397/10/30

هم گرایی مسلمانان در باورداشت مهدویت

با نگرش عقلی، فطری وتاریخی، بشر برای پیشبرد زندگی ورسیدن به هدف های اجتماعی، به تشکیل جامعه نیاز دارد؛ یعنی طبق داده های عقلی، فطری وتاریخی، زندگی بشر بدون تشکیل جامعه، سامان نمی یابد. از جمله عواملی که در ساماندهی جامعه به سوی مقصود وهدف، تأثیرگذار می باشد، مقوله اتحاد وهمبستگی است؛ چنان که در این زمینه از امیرمؤمنان، علی (علیه السلام) چنین نقل شده است: امت های پیشین مادامی که با هم ید واحد بودند، همواره در حال پیشرفت وشکوفایی بوده وبه عزت واقتدار وخلاقیت ووراثت زمین نایل گشته، رهبر وزمامدار جهانیان بودند واز آن هنگام که خدا را فراموش کرده وبه مادیگری روی آورده، دچار خود برتربینی وتعصبات قومی وفرقه ای وتشتت وپراکندگی شدند وبا هم به نبرد پرداختند، خداوند لباس کرامت وعزت وخلاقیت را از تنشان بیرون آورد وخیر وبرکت ووفور نعمت را از آنان سلب نموده وبه ذلّت واستعمار مبتلا کرده است. پس جایگاه اتحاد وهمبستگی در جهت دهی جامعه به سوی پیشرفت وتعالی، جایگاه مهم وخطیری است. هرچه اتحاد میان مردم بیشتر باشد، حرکت مردم به سوی جامعه مطلوب سرعت بیشتری می یابد. اتحاد، در بسترها وزمینه های گوناگونی قابل توجیه است؛ زیرا گاهی براساس باورها شکل می گیرد وگاهی بر ملیت ونژاد قابل پی گیری است وزمانی وطن وجغرافیا این نقش را ایفا کرده ومردم را به سوی اتحاد وهمدلی حرکت می دهند. پس اتحاد دارای بسترهای مختلفی است که با رویکردهای اعتقادی، اجتماعی، نژادی، جغرافیایی و... توجیه می شود. باورداشت مهدویت که مورد قبول همه گروه های اسلامی بوده واز باورهای اصیل ومهم آن ها به شمار می آید، سوژه مناسب ومهمی برای ایجاد اتحاد میان مسلمانان وجوامع اسلامی می باشد.

1397/10/25

ویژگیهای شخصی حضرت مهدی (عجّل الله فرجه) در ادعیه وزیارت

موعود در اندیشه اسلامی - به ویژه در دیدگاه شیعه - ماهیتی مشخص دارد ومصداق معینی را به خود اختصاص داده است. ولادت او در منابع معتبر به اثبات رسیده است. آن حضرت که همنام پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم) است وغیبتی طولانی دارد ظهورش منوط به اراده خداوند متعال وتحقق شرائط ظهور است. موضوع این مقاله، بررسی ویژگی های شخصی حضرت مهدی (علیه السلام) در ادعیه وزیارات است. در این مقاله، تحلیل خواهد شد ادعیه وزیارات ویژگی های شخصی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به صورت جزئی وهماهنگ با تاریخ ومطابق با کتاب وسنت ترسیم می کنند. پس از آن، درمی یابیم ماهیت امام دوازدهم (علیه السلام) وابعاد وشوون آن حضرت چگونه در دعا وزیارات مربوط به مهدویت مورد اشاره قرار گرفته است.

1397/10/25

انسان شناسی دولت مهدوی

در این نوشتار نگارنده برآن است با بازشناسی بحرانها وآسیب های انسان متجدد، انسان شناسی دولت مهدوی را به عنوان یک مکتب انسان شناسانه والگویی مناسب بر جهانیان معرفی نماید تا افزون بر آنکه انسان شناسی مکاتب غربی همانند اومانیسم واگزیستانسیالیسم به چالش کشیده شوند، آدمیان به هویت واقعی خویش دست یابند وبه طور نسبی به آن افق روشنی که آموزه های ادیان وعده داده اند نائل آیند. از این روی به مهم ترین مباحث انسان شناسی در عصر ظهور همانند کرامت انسانی، آزادی، تساهل وتسامح، جایگاه قوه خرد وپاکنهادی پرداخته می شود وبا تبیین آنها در عصر ظهور تلاش می شود به عنوان الگویی برای سایر دولتها برای امنیت وآسایش بشریت معرفی شود.

1397/10/21

آموزه مهدویت در فلسفه تاریخ هگل

با بررسی چگونگی پیوند میان گذشته، حال وآینده در چارچوب فلسفه نظری تاریخ می توان چگونگی آینده تاریخ را از دریچه نگاه هگل دریافت. در این متن، نخست به تعریف واژگان تاریخ وفلسفه تاریخ پرداخته شده است. سپس دیدگاه هگل را درباره فلسفه نظری تاریخ بررسی کرده وکوشیده ایم تا آموزه اعتقادی وجهانی مهدویت را که به نوعی پایان تاریخ به آن می انجامد، در قالب فلسفه جوهری هگل به تصویر کشیم. آن گاه با توجه به سه عنصر کلیدی فلسفه او، یعنی هدف وغایت تاریخ، عوامل حرکت آفرین آن ومعناداری تاریخ، برخی از جنبه های این مسئله را توضیح دهیم؛ بدین معنا که شاید مراد هگل از روح مطلقی که در کل تاریخِ عالم، ساری وجاری است، همان موعود انسان ها باشد. به طور کلی، مطالب این نوشتار درباره این پرسش است که آیا در فلسفه تاریخ هگل می توان آینده روشنی را تصور کرد؟

1397/10/18

مهدی باوری نگاهی به آینده ادیان و مذاهب جهان

«مهدویت» از جمله مسائلی است که در ادیان دیگر موجود بوده و کاهنان یهود و ترسایان مسیح و نصاری از آن خبر داده اند. احادیث و روایات فراوانی از پیامبر و ائمه(ع) به ما رسیده که همگیِ آن ها در تأیید مقام ولایت و امامت امام دوازدهم بوده است و این که روزی ظهور خواهد نمود و زمین را از عدل و داد پر خواهد کرد. اما به علت همین عقاید که در قلوب مسلمانان بوده است، بسیاری از جاه طلبان و شهرت جویان خود را «مهدی» معرفی کرده و یا ادعای نیابت و یا دیدار ایشان را داشته اند.

1397/9/30

صفحه آرشیو

پربيننده ترين مطالب

آخرین مطالب

یادداشت ها

معرفي کتاب

حدیث

امام صادق عليه ‏السلام : : اِذا اَحْبَبْتَ رَجُلاً فَاَخْبِرْهُ بِذلِكَ فَاِنَّـهُ اَثْبَتُ لِلْمَـوَدَّةِ بَيْنَكُما

هرگاه كسى را دوست داشتى به او خبر بده، چرا كه اين كار، دوستى ميان شما را استوارتر مـى‏ سازد.

اصول كافى: ج ۲، ص ۶۴۴

لینک های مفید